Encyklopedyja powszechna (1859)/Alpejskie rośliny
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alpejskie rośliny |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alpejskie rośliny, tak nazywają się właściwie rośliny żyjące na wysokich górach pomiędzy górną granicą drzew i dolną wiecznych śniegów, pod któremi ślady życia znikają. Że zaś stosownie do szerokości geograficznej i rozmaitych okoliczności miejscowych, te linije napotykają się w rozmaitych wysokościach, a rośliny pomiędzy niemi rosnące wszędzie powierzchownością przynajmniej są do siebie zbliżone, przeto widoczną jest rzeczą, źe szczególności dostrzegane w roślinach, tak zwanych alpejskich, bardziej zależą od średniej temperatury miejsca, jak od wzniesienia jego nad poziom morza. Tak w Andach podrównikowych rośliny znajdujące się w wysokości 12—15,000 st., przypominają rosnące w Europie środkowej na wysokości 6,000 st. nad poziom morza, te zaś są podobne, a często zupełnie takie same, jak rosnące na górach nieznacznaj wysokości Laponii, lub nawet na poziomie morza w krainach jeszcze bliżej bieguna położonych. Rośliny alpejskie, we wszystkich szerokościach geograficznych napotykane, mają cechy wspólne, chociaż są także różnice pomiędy niemi. Wszystkie one w ogólności są roślinami wieloletniemi, a ztąd pień czyli łodygę mają drzewiastą; co ztąd pochodzi, że lato w takich okolicach jest za krótkie, aby z nasienia roślina dojrzała i wydała dojrzałe owoce. Łodygi ich zazwyczaj są krótkie z wieloma gałęziami krótkiemi, mocno pomiędzy sobą poplątanemi, co ztąd pochodzi, że czas wegetacyi za krótki, aby pędy długie rozwinąć się mogły. Liście słabe, suche w porównaniu z kwiatami, które znakomitej okazałości zwłaszcza w krajach południowych dochodzą; to zjawisko objaśnia się niedostatkiem pożywienia z ziemi, którego obfitość, jak wiadomo, powoduje znakomicie rozwijanie się części zielonych, gdy jego niedostatek sprzyja powstawaniu kwiatów i owoców; wiadome jest na tej prawdzie opierające się postępowanie ogrodników, którzy dla przyspieszenia kwitnienia, umieszczają rośliny w ciasnych doniczkach. Różnice zachodzące pomiędzy alpejskiemi roślinami gór wysokich południa, a takiemiż na północy rosnącemi, dwom szczególniej przypisać należy okolicznościom, temperaturze podczas lata i stopniowi zgęszczenia powietrza; wyrażeniem ich jest silniejsze rozwinięcie się kwiatów pod względem wielkości, koloru i zapachu, a słabsze liście u pierwszych jak u drugich. W Alpach, w strefie, którą nazywamy alpejską, zwracają na siebie uwagę rośliny z rodzajów: goryczka (gentiana), łomikamień (saxifraga), różodrzew (rhododendron), pierwiosnek (primula) i t. d. Niektóre rośliny alpejskie znajdują się w miejscowościach bardzo ograniczonych. Z pomiędzy 2,200 gatunków roślin jawnokwiatowych, składających florę szwajcarską, naliczono dotąd 126 gatunków w Alpach tego kraju wyłącznie rosnących, w liczbie ich są i takie, które w jedném tylko miejscu były napotkane, jak np. dziurawiec (hypericum coris), znajdujący się na górze Wiggis w kantonie Glarus; Wulfenia carinthiaca, na Alpie kuwergskim w Karyntyi i wiele innych. Przenoszenie roślin alpejskich do ogrodów, połączone jest z wieloma trudnościami i bardzo często niepomyślnie wypada. W wysuszonym stanie są one dla oka przyjemne i dla tego poszukiwane przez miłośników i zbieraczy roślin; z tej przyczyny w Szwajcaryi wszędzie są do nabycia małe zielniki. Sieber, Hoppe, Schleicher i inni, złożyli większe zbiory roślin alpejskich i te upowszechnili we wszystkich krajach.
