Encyklopedyja powszechna (1859)/Alpejskie gospodarstwo
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alpejskie gospodarstwo |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alpejskie gospodarstwo, nazywają się gospodarstwa w okolicach górskich, w których z przyczyny krótkiego, wilgotnego i zimnego lata uprawa roślin zbożowych jest podrzędną, albo zupełnie zaniedbaną, a głównie ma się na celu osiągnięcie największych korzyści z paszy. Gospodarstwa takie są dwojakiego rodzaju; w jednych przez pewną liczbę lat z kolei uprawiają ziemię pod zboża jare i ozime, a potem obracają na znaczny przeciąg czasu na pastwiska, co się zdarza w okolicach niżej położonych; w drugich zaś uprawa zupełnie ustaje i obszary przeznaczają wyłącznie na pastwiska. Ostatniego rodzaju gospodarstwa mają miejsce na wysokich górach Szwajcaryi, Tyrolu i t. p. Miejsca bardzo strome, jako dla bydła niedostępne spasają owcami i kozami, mające spadek łagodniejszy bydłem, z miejsc zaś niedostępnych dla owiec i bydła zbierają siano, które po wysuszeniu, w płachty i kosze lub skrzynie pakują i na głowach znoszą do siedzib swoich, albo też ze skał zrzucają, jeżeli na to położenie miejsca dozwala. Paszenie na Alpach niższych zaczyna się z końcem Maja, w wyższych zaś ku końcowi Czerwca po zniknieniu śniegów. Główném źródłem dochodu w takich gospodarstwach jest mleko, z którego powszechnie znane sery szwajcarskie, rzadko zaś masło wyrabiają; do tego przyłącza się jeszcze tuczenie świń pozostałościami od fabrykacyi serów. Podobne gospodarstwa istnieją na całym łańcuchu Karpat powyżej górnej granicy lasów; rozległe łąki, które w obwodach: wadowickim, sandeckim, sanockim, Samborskim, stryjskim, stanisławowskim i kołomyjskim halami, a na Rusi czerwonej połoninami są zwane, bywają spasane przez owce, równie jak w Alpach, bydło zaś chodzi tylko po lasach, polanach, to jest lakach międzyleśnych i przystępniejszych halach. Siano zwożą tutaj małemi wózkami, a bardzo rzadko w płachtach znoszą do domu. Tutaj fabrykacyja serów ma się także na pierwszym względzie, a tak zwana bryndza góralska ztąd pochodzi. O Alpejskich gospodarstwach napisał Steinmiiller: Beschreibung der schweizerischen Alpen und Landwirthschaft, 2 t. Winterthur, 1802.
