Encyklopedyja powszechna (1859)/Ambra
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Ambra |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Ambra. Dawniej nazwiskiem tém oznaczano wiele ciał rozmaitych, dodając właściwy przymiotnik, jak cetynę, ladanum i t. d., dzisiaj pozostało w użyciu nazwanie ambry szarej, dawniej bardzo używanej, teraz zupełnie zarzuconej, jako środek lekarski pobudzający i antyspazmodyczny. O pochodzeniu ambry szarej i jej naturze dziwne rzeczy opowiadano, tak, że dotychczas nie możemy wyjaśnić, co była rzeczywiście ambra starożytnych. Ambra w ciepłych strefach pływa po morzu, lub na brzegi bywa wyrzucaną; najlepsza pochodzi z Madagaskaru, Surinam i Jawy, lecz znajduje się także na brzegach Japonii, Chin, Koromandelu, Afryki, Brezylii, a nawet napotykano ją w zatoce Gaskońskiej. Znajdowano ją niekiedy w kanale kiszkowym potfisza (Physeter macrocephalus); przypuszczano zatem, że ambra jest wyrobem chorobliwém tego zwierzęcia, podobnie jak kamienie żółciowe lub kiszkowe. Zresztą uważano ją także za gumrnę lub żywicę wyciekła z drzew, albo za jakiś gatunek kamfory, grzyb, odchody wielorybów, albo tłuszcz pozostały ze zgniłych ryb morskich i mięczaków. To co teraz ambrą zowią rzeczywiście, pochodzi z potfiszów. Jest to massa nieprzezroczysta, ciągła, ciemno-szarawej barwy, wywiązująca zapach właściwy przyjemny i dla tego z innemi ciałami bywa używana w fabrykacyi pachnideł. Przedtem wchodziła ona także do wielu leków, jako środek pobudzający działalność organów płciowych. Jako główną jej część składową podają tak zwaną ambre-ing czyli ambraing, która jest materyją tłustą, krystaliczną, błyszczącą, białą, dobną do cholesteryny, znajdującej się w kamieniach żółciowych, i podobnie jak ta ostatnia, otrzymuje się przez wyciąganie ambry gorącym spirytusem, z którego po ostygnieniu wydziela się w igiełkach. Oczyszcza się przez powtórną krystalizacyję. T. C.
