Encyklopedyja powszechna (1859)/Andersen
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Andersen |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Andersen (Hans Christian), sławny poeta i powieściopisarz duński, urodzony 1805 r. w Odensee, stolicy Fionii, syn biednego krawca, po śmierci ojca, który odumarł go w młodym wieku, pozostał wyłącznie na opiece matki. W 12 już roku życia Andersen nabył w rodzinnem swojem mieście niemałej sławy licznemi wierszami, do których niepohamowany uczuwał pociąg, a jednocześnie wstręt największy do każdej pracy ręcznej, tak iż oddany kolejno do kilku rzemieślników, nigdzie nie wybył dłużej nad parę mięsiący; aż w końcu matka, widząc tę wrodzoną skłonność syna do zajęć umysłowych, ulegając przytem przepowiedni miejscowej wróżki acz niechętnie, zgodziła się na wyjazd młodzieńca do Kopenhagi. Tu z początku chciał wstąpić do teatru, gdy mu się jednak to nie udało, miłym głosem ziednał sobie kilku protektorów, którzy go chcieli przysposobić dla sceny. Wkróce atoli choroba piersiowa zniszczyła dźwięczność jego głosu, a tém samem pozbawiła go łaskwaych jeszcze przed chwilą opiekunów. Wówczas to zaczął szukać pomocy w poezyi, której ogłosił kilka tomików; a między niemi jeden wierszyk: Umierające dziecię, niesłychanego doznała powodzenia. Najsławniejsi poeci i pisarze dańscy: Oehlenschläger, Ingemann i Collin wyjednali mu stypendyjum w najlepszej szkole Kopenhagskiej; Andersen w 23 roku życia (1828 r.) został uczniem najniższej klassy tamecznego Gimnazyjum. Już we dwa lata potém wydał pod postacią opowiadania humorystycznego satyrę literacką pod tytułem: Podróż do Amak, która wprędce doczekała się trzech edycyj. Wydane przezeń: w następnym (1831) roku Fantazyje i szkice, objawiły w nim jednego z największych poetów skandynawskich. Udawszy się do Niemiec, poznał Tiecka i Chamissa, którzy utwory jego podjęli się przyswoiéj niemieckiej literaturze; po powrocie do kraju ogłosił powszechnie cenione: Sylwetki z podróży do gór Harcu. Król duński zaopatrzył go wówczas w znaczne fundusze na podróż do Niemiec, Włoch i Francyi; pobyt we Włoszech natchnął go jedną z najpiękniejszych tegoczesnych powieści: hnprowizatora (przełożył na język polski Feldmanowski, Poznań, 1857), w której ognisty koloryt połudneowy walczy o lepsze z fantazyją skandynawską. W 1840 r. Andersen, uciekając od drobnych zazdrości literackich, które za nadto brał do serca, powtórnie opuścił Daniję i udał się do Włoch, a ztamtąd na Wschód, krainy jego marzeń, którą najświetniejszemi barwami opisał Bazarze poety (1842 roku). Nowe krytyki rozogniły go bardziej jeszcze, w 1843 r. przybył do Paryża, później znowu przebywał w Niemczech, gdzie był przedzmiotem prawdziwych owacyj i odtąd już większą część życia swego przepędza w podróżach. W 1846 roku rozpoczął w Neapolu swoją Autobijografiję, którą skończył następnie u wód Pirenejskich; w 1847 r. zwiedził Angliję i Szwecyję, ciągle jednak nowemi pracami wzbogacał piśmiennictwo. Wymieniemy tu z nich najsławniejsze: O. T. (Dom kary i poprawy w Odensee); — Tylko Grajek (przełożony z języka duńskiego na polski przez F. H. Lewestama, Warszawa 1858 r.); — Mulat, dramat pełen życia i głębokiej charakterystyki; — Książka obrazkowa bez obrazków i Powieści w 3 tomach, których pierwsza część wyszła w opracowaniu polskiém przez F. H. Lewestama pod tytułem: Powieści Moralno-Fantastyczne, (Warszawa 1859). Nakoniec dramat symboliczny p. t.: Ahaswerus, i romans obyczajowo-narodowy, p. t.: Dwie baronowe. Anderson z sentymentalnem i fantastycznym marzeniem ludów północy łączy niepospolity dowcip, którego delikatna i ukryta ironija przypomina niekiedy mistrza w tym rodzaju, Woltera; co razem z bogactwem imaginacyi prawdziwie wschodniej uczyniło zeń jednego z najpierwszych i najoryginalniejszych poetów XIX wieku. F. H. L.
