Encyklopedyja powszechna (1859)/Anglosaxoński język i literatura
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Anglosaxoński język i literatura |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Anglosaxoński język i literatura, jest to rozwinięta odrębnie gałąź szczepu niższo-niemieckiego języków germańskich, powinowata zwłaszcza z narzeczami staro-saxońskiém, staro-niderlandzkiém i staro-fryzyjskiém. Język Anglosaxonów dzielił się na dwa główne dyjalekta: północno-angielski. używany w części Anglii osiadłej przez Anglów i południowo-angielski czyli saxoński, w krajach heptarchii, założonych przez Saxonów. Wraz z przewagą kościelną i polityczną królestwa Wessex (West-Sachsen) w ósmém stuleciu, dyjalekt zachodnio-saxoński łatwy znalazł przystęp we wszystkich klassach społeczeństwa. W dziewiątym wieku zaczęto spisywać prawa i pieśni, oraz przekładać na język anglo-saxoński dzieła łacińskie; z upadkiem jednak dynastyi anglosaxońskiej i wstąpieniem na tron normandzkiej, język krajowy również wypartym został przez północno-francuzki z sądownictwa, z nauki, a nawet z kościoła, choć trwał ciągle w narodzie, w którym też w wiekach XII, XIII i XIV pod wpływami romańskiemi wykształcił się w dzisiejszy język angielski. Język anglosaxoński w okresie od r. 1070 — 1250, u angielskich zwłaszcza filologów nazywa się półsaxońskim (semi-saxon). Od czasów reformacyi nauka tego języka znacznie znowu się wzmogła; a w ostatnich czasach ważne pod tym względem poczynili badania, w Anglii Thorpe i Kemble, w Niemczech Grimm i Leo. Najlepsze słowniki an-glosazońskie wydali Lye (2 tomy; Londyn. 1772) i Bosworth (Londyn, 1839); najlepszą grammatykę Rask (Kopenhaga, 1830) i Grimm (Deutsche Sprachlehre, Gettynga, 1840). Dokładne wypisy anglosaxońskie ułożyli: Conybeare: Illustration of anglosaxon poetry (Londyn. 1826) i Leo: Altsächsische und angelsächsische Sprachproben (Halle, 1838). Na czele licznych zabytków literatury angielskiej, które pomimo spustoszeń Duńczyków i Normandów przechowały się do obecnej chwili, choć w większej części nie są nawet drukowane, stoją bez wytpienia pomniki poezyi. Poezyja anglosaxońska, równie jak skandynawska i najdawniejsza niemiecka, najczęściej bywała alliterującą; daleko później dopiero ukazały się początki rymu. Epopeje, których styl jest nacechowany obfitością powtarzających się na wzór Homera epitetów, śmiałemi metaforami i bogactwem kolorytu, czerpane są po większej części z podań ludowych, niekiedy jednak także z Historyi świętej. Właściwe atoli poemata bohaterskie Anglosaxonów zaginęły, a ślady ich tylko pozostały się np. w Pieśni podróżnika (Traveller’s Song) i w Beowulfie, sięgającym aż VIII stulecia. Od epoki wprowadzenia chrystyjanizmu poezyja przybrała kierunek religijny; obfity zbiór pieśni i legend i tym podobnych wierszy nabożnych, znajdujących się w Exeler i w Vercelli, wydał Thorpe (Londyn, 1827 i 1842). Typem tego rodzaju jest przypisywana żyjącemu w VII wieku Kaedmonowi Parafraza Genezy, wydana przez Bouterweka (Elberfeld. 1847); o niektórych innych ob. Angielska literatura. Z pomiędzy zabytków prozy anglosaxońskiej. najwaźniejszemi są przedewszystkiem prawa kościelne i świeckie od Etelbirta z Kentu (pod koniec VII wieku) aż do Kanuta; najlepszą edycyje uskutecznił Thorpe p. t.: Ancient laws and institutions of England (Londyn, 1840). Na czele dzieł historycznych, oprócz przekładu z Orozyjusza przez Alfreda (ob.), stoi Anglosaxon Chronicle, doprowadzona do 1154 r.; najliczniej atoli uprawianą była teologija, z której obok legend Apolonijusza z Tyru, Furzeusza, Neota i innych, wymienimy mianowicie liczne homilije, których najobfitszy zbiór, rozpoczęty przez biskupa Elfryka, wydał Thorpe (2 tomy, Londyn, 1847). Tenże Elfryk przełożył także Stary Testament; w Durham-book znajduje się przekład całej Biblii z ósmego stulecia. O stanie nauk ścisłych i przyrodzonych z Anglosaxonów bliższe wiadomości znajdują się w dziele Wrighta; Treatises on sciences written during the middleages (Londyn, 1841), oraz w Michel: Bibliotheque anglosaxonne (Paryż, 1837).
