Encyklopedyja powszechna (1859)/Anhalt
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Anhalt |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Anhalt, jedno z udzielnych księstw niemieckich, składające się z trzech części: Anhalt-Dessau, Anhalt-Bernburg i Anhalt-Köthen, mających razem około 47 mil □ powierzchni, i 165, 000 mieszkańców. K|sięstwa Anhalt leżą w północnych Niemczech, w dolinie Elby i otoczone są prawie całkowicie prowincyja-mi pruskiemi, Brandeburgiją i Saxoniją, prócz małej cząstki zachodniej, graniczącej z księstwem brunświckiém. Elba, Mulda i Saala, przyjmujące w siebie Wip-perę, Bodę i Selkę, są główniejszemi ich rzekami. Grunt w ogólności jest płaski, z wyjątkiem części zachodniej Bernburga, mieszczącej w sobie rozgałęzienia gór Harcu. Żyzność ziemi sprzyja uprawie zboża, szczególniej pszenicy, konopi, rzepaku, ziemniaków, tytuniu, chmielu, drzew owocowych różnego rodzaju, a w niektórych miejscach nawet i wina. Hodowla bydła, a bardziej jeszcze owiec, na wielką prowadzi się skalę. W płody mineralne obfituje samo tylko księstwo-Bernburg; kopalnie jego wydają srebro, miedź, cłów, żelazo, antymon i nieco węgla kamiennego. Przemysł rękodzielniczy nietyle w całym kraju jest rozwinięty jak rolnictwo; niektóre jednak okręgi produkują w znacznej ilości wyroby i narzędzia z lanego żelaza, tkaniny wełniane, płótno, skóry, tytuń, cukier, wosk blichowany, mydło i świece, powozy i t. p. Handel płodami surowemi i przerobionemi bardzo jest znaczny, a kolej żelazna magdeburgsko-lipska, łącząca się pod Köthen z koleją berlińsko-anhaltską, niemało go ułatwia. Mieszkańcy należą po większej części do wyznania augsburgskiego, a ukszlałceniu ich umysłowemu sprzyjają liczne i wybornie urządzone zakłady naukowe. Forma rządu aż do r. 1848 była czysto monarchiczną, ograniczoną tylko w części przez zgromadzenia stanowe, które rzadko bardzo zwoływano. Każda z trzech wymienionych powyżej części, zostawała dawniej pod rządami osobnego księcia; najstarszy z nich piastował seniorat nad innemi. z prawem zwoływania stanów i kierunku sprawami politycznemu Administracyi przewodniczyła wspólna dla kraju całego rada, w stosunkach zaś dyplomatycznych wszystkie trzy domy reprezentowane były podobnież przez jednego pełnomocnika; wewnętrzny tylko zarząd i skarbowość pozostawały rozdzielonemi. Roku 1848 dnia 29 Października księstwa otrzymały ustawę w duchu liberalnym; ale już 4 Listopada 1851 r. ustawa ta. oraz odpowiedzialność ministrów i prawo wyborcze zostały zniesione, a w Marcu 1852 r. wyznaczona przez rząd komissyja ustawodawcza ukończyła prace około nowego projektu ustawy (polegającego głównie na dawnym systemie stanowym), którego atoli aż do najnowszych czasów nic ogłoszono. Ugodą nareszcie z 5 Lutego 1853 r. księstwa Anhalt-Dessau i Anhalt-Kóthen zostały połączone w jedne całość polityczną. Z przytoczonych powyżej cyfr ogólnych, przypada na dwa połączone księstwa 31 mil □ i 112, 500 mieszkańców, na księstwo Anhalt-Bernburg 16 mil □ i 52, 500 mieszkańców. Z główniejszych miejscowości wymieniamy w Anhalt-Dessau: Dessau (ob.), Zerbst i Oranienbaum; w Anhalt-Bernburg: Bernburg (ob.). Koswig, Gernrode i Ballenstedt: w Anhalt-Köthen: Köthen, Nienburg i Roslau.
