Encyklopedyja powszechna (1859)/Apanaż
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom II |
| Rozdział | Apanaż |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Apanaż (apanagium, z łacińskiego: panis, chleb), po francuzku: apanage, wyposażenie młodszych książąt w domach panujących. Pierwotnie apanaż był tylko poniekąd wynagrodzeniem za wyłączenie od następstwa na tron w skutek zaprowadzonych praw pierworodztwa; dla tego też w krajach, gdzie linija żeńska jest od tronu wyłączoną, właściwie mówiąc, nie ma dla niej apanażów. Tam, gdzie istnieje lista cywilna, apanaże przyznają się obok tejże członkom rodziny panującej, a udzielone im z samej listy przez panującego kwoty dodatkowe na utrzymanie domu, nie są prawdziwemi apanażami. Zwykle apanaże oznaczają się w gotowiźnie; doliczają jednak niekiedy do nich mieszkanie, ordynaryje, użytkowanie z gruntów i t. d., co wszystko dokładniej wskazują układy i prawa familijne, oczywiście z uwagą na obszerność kraju, jego położenie finansowe i wysokość pierwotnego majątku rodziny panującej. Apanaże są dwoiste, albo zwrotne, to jest takie, które otrzymuje każdy książę z domu panującego za dojściem do pełnoletności, i które po śmierci jego wracają do skarbu ogólnego — albo dziedziczne, które, raz wydzielone, przechodzą na jego spadkobierców i dopiero po wygaśnięciu prostej linii stają się znowu własnością państwa. Toż samo ma miejsce wraz z wstąpieniem księcia apanażowanego na tron; ciekawy pod tym względem wyjątek ustanowił król francuzki Ludwik Filip, który omijając ten przepis prawny, apanaże rodziny Orleańskiej w d. 6 Sierpnia 1830 r. odstąpił na rzecz swoich dzieci; symulacyję tę izby następnie zatwierdziły. Nie uznał jej atoli Napoleon III i wyrzekł konfiskatę całego majątku wygnanej rodziny Orleańskiej, z tej właśnie wychodząc zasady, że majątek ten w chwili, gdy Ludwik Filip otrzymał koronę, powinien był zostać wcielonym do skarbu Francji. F. H. L.
