Encyklopedyja powszechna (1859)/Apoplexyja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom II |
| Rozdział | Apoplexyja |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Apoplexyja, Udar (z greckiego: apoplesso uderzam), można by nazywać tym wyrazem każdą chorobę ciężką, która nagle uderza w człowieka morbus attonicus, sideratio, lecz istotnie ograniczamy tę nazwę do choroby, objawiającej się głównie paraliżem nagłym, dobrowolnym, mniej więcej zupełnym, rozległym i trwałym, uczucia ruchu pozbawiającym, a który po największej części powstaje w skutek wylania się krwi do błon komórek mózgowych lub samej miazgi mózgu, w rzadszych daleko razach w skutek wylania się do tychże samych organów, płynu wodnistego serwatkowego, co stanowi Apoplexiam serosam; nakoniec też same zjawiska chorobliwe, mogą nastąpić bez żadnego uszkodzenia widocznego, materyjalnego, a co stanowi Apoplexiam nervosam; dla tego też pod rozmaitą postacią to cierpienie objawia się, głównie można do trzech więcej odznaczonych odmian sprowadzić je, i tak: w pierwszym razie, chory pada nagle pozbawiony uczucia, ruchu i przytomności umysłu, z twarzą krwią nabiegłą, oddechem rzęrzącym, pulsem pełnym, wolnym, czasem drgania konwulsyjne przystępują; chory albo wkrótce umiera, albo też prędzej lub później przychodzi do przytomności bez żadnego śladu cierpienia, lub z pozostałym na czas krótszy lub dłuższy paraliżem jednej połowy ciała, utratą mowy lub wzroku; w drugim razie, chory doznaje bólu głowy nagłego, gwałtownego, popada w stan blizki omdlenia, z twarzą bladą, pulsem słabym, zimnem całego ciała, niemożnością zebrania myśli, w końcu zupełną nieprzytomnością i uśpieniem ciągłem; tej odmianie paraliż rzadziej towarzyszy; nakoniec w razie trzecim, chory nagle zostaje sparaliżowanym na jedną połowę ciała, utrącą mowę, a co w niższym lub wyższym stopniu trwa rozmaicie. Rozpoznanie istotnej natury tej choroby będąc zawiłe, sprawia, iż leczenie jej jest nader trudne i niebezpieczne; albowiem choroba ta mimo jednostajności zjawisk znamionujących ją, może pochodzić z zupełnie przeciwnych usposobień i żywiołów chorobliwych, a przez to samo wymagających odmiennego leczenia, które jeszcze w skutek naglącego niebezpieczeństwa nieoględnie zastosowane, wystawia na wielkie niebezpieczeństwo chorego. Łatwo da się to pojąć, skoro wspomnimy, że taż sama choroba w jednym razie potrzebuje śmiałego, a nawet zuchwałego, bo przez otworzenie nieraz tętna, upustu krwi, w drugim zaś razie najprzeciwniejszych środków, bo najsilniej wzbudzających eterów wymaga. W dalszém zastosowaniu nazwy tej, oznaczamy jeszcze tém mianem i inne cierpienia, które także polegają na nagłém wylaniu się krwi do innych organów, i tak mamy apoplexyją płuc, serca, wątroby, śledziony, macicy, mięśni. Apoplexyją u nowonarodzonych, nazywamy napływ mocny krwi do główki dziecięcia, w skutek nieprawidłowego porodu, i ztąd pozorną śmierć tegoż. Apoplexyją piorunującą (Apoplexia foudroyante) nazywamy apoplexyję, która w kilku minutach, a najdłużej w kilku godzinach zabija chorego. Xaw. R.
