Mocni ludzie/Objaśnienia wyrazów staropolskich i obcych
| <<< Dane tekstu | |
| Autor | |
| Tytuł | Mocni ludzie |
| Wydawca | Książnica-Atlas |
| Data wyd. | 1946 |
| Druk | Państwowe Zakłady Graficzne nr 2, Wrocław |
| Miejsce wyd. | Warszawa — Wrocław |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Objaśnienia słów staropolskich i obcych.
Basiur — myśliwska nazwa wilka.
Bitte — (niemiecki wyraz) — proszę.
Błonica — inaczej dyfteryt.
Bosman — starszy marynarz.
Brodziaga — (wyraz ros.) — włóczęga, zbieg z więzienia.
Brodzień — sieć na ryby, które się chwyta brodząc w wodzie.
Burunduk — pasiasta wiewiórka syberyjska.
Chajruz — syberyjski rodzaj pstrąga lub sigi.
Czum — szałas koczowników północno-azjatyckich, sklecony z żerdzi, okrytych korą lub skórami.
Czyże — pończochy skórzane, noszone przez północnych koczowników.
Czałdon — syberyjska nazwa niedźwiedzia, a także prawdziwego, od dziada — pradziada wieśniaka syberyjskiego.
Damm — przekleństwo angielskich marynarzy, odpowiada naszemu wykrzyknikowi: „do licha“.
Dymokur — małe ognisko, mocno dymiące, dla odpędzania owadów.
Fauna — świat zwierzęcy.
Gimga — przyrząd do łapania ryb, nazwa samojedzka.
Gnädige Frau — szanowna pani (po niem.).
Gnus — syber. nazwa dla gryzących owadów.
Isprawnik — naczelnik policji całego powiatu.
Ja, ja — natürlich — tak, tak — oczywiście (po niem.).
Jaz — zagroda w łożysku rzeki dla połowu ryb.
Jukoła — suszona ryba.
Jur — głęboki dół na dnie rzeki lub jeziora.
Katorga — ciężkie więzienie na Syberii. Więzień kryminalny — katorżnik.
Kisy — buty samojedzkie na futrze.
Kiścień — pierwotna broń, składająca się z rzemienia z uwiązanym doń kamieniem lub kawałkiem żelaza.
Klangor — krzyk łabędzi.
Kieranie — krzyk żurawi.
Kleć — lamus, śpiżarnia, skład.
Klempa — samica łosia.
Kluczyć — biegać zawiłym szlakiem.
Kokcielić, kłochtać, puchać — określenie głosów różnych ptaków kurowatych.
Kotce — przyrząd rybacki, sznur z uwiązanymi doń hakami.
Krzywda — sieć na trójkątnej ramie.
Lapis — azotan srebra.
Leming — północny gryzoń, żyjący dużymi koloniami.
Lampy — ślepie wilcze.
Luka — otwór, prowadzący do wnętrza okrętu.
Łajka — myśliwski pies z gatunku szpiców północnych.
Łyżki — myśliwska nazwa uszu łosiów, jeleni i sarn.
Malcia — samojedzka nazwa kożuszka.
Malachaj — czapa futrzana.
Mein Herr — mój panie (po niem.).
Mereża — sieć na obręczach do chwytania ryb.
Morda — pleciona z prętów pułapka na ryby (polska nazwa więcierz).
Mrzeżnia — sieć do łapania drobnych zwierząt.
Nabat — dzwon na alarm.
Najda — ognisko północnych szczepów.
Narty — zwykły przyrząd do chodzenia po śniegu oraz wąskie sanie na długich płozach.
Nast — zlodowaciała woda na powierzchni śniegu.
Nasadka — pułapka na lisy i tchórze.
Nesowo — futrzany czepek samojedzki.
Ni — pas samojedzki.
Niuga — koc, zszyty z kilku skór, do okrywania czumu.
Numa — główne bóstwo Samojedów, inaczej — Wielki Duch.
Obielać — zdejmować skórę z ubitej zwierzyny.
Obierz — sprzęt myśliwski.
Ornitologia — nauka o ptakach.
Ość, oścień — drąg z ostrzem o kilku zębach, do nabijania ryb.
Ostiacy — koczujący szczep na północy Syberii, dzielą się na Kamiennych, Jasackich, Czarnych etc.
Ostrów — wyspa, oaza.
Ostróg — mała twierdza (słowo ros.).
Pał — pożar leśny (syb. wyraz).
Pauzok — mała szkuta.
Paroksyzm — w określonych godzinach następujące objawy choroby.
Pardon — ogólnie w Europie używane słowo francuskie, oznaczające — „przepraszam“.
Pime — futrzane spodnie samojedzkie.
Pimy — syberyjska nazwa butów wojłokowych.
Pojma — przerębla lub nie zamarzająca część rzeki.
Purga — syberyjska nazwa zamieci śnieżnej.
Pors lub pyrs — mąka z suszonej ryby (wyraz sam.).
Reje — poprzeczne belki do żagli na masztach okrętu.
Rufa — sterowy koniec łodzi.
Rum — skład na towary we wnętrzu okrętu.
Samojedzi — koczujący szczep w północnej Syberii. Niżowi Samojedzi — rybacy, inni — pastuchy lub myśliwi.
Sameednam — samojedzki wyraz, oznaczający „Synowie Ziemi“; nazwa „Samojed“ jest zepsutym słowem „Sameednam«.
Selekcja — dobór.
Słopcy — pułapka na zwierzęta, przywalająca je swym ciężarem.
Sochaty — syberyjska nazwa łosia.
Sok — samojedzka nazwa kożucha.
Sor — zatoka lub ślepa odnoga rzeki.
Spych — urwisty, stromy brzeg.
Stanowoj — komisarz policji jednego z obwodów powiatowych.
Stępica — potrzask dla chwytania zwierza.
Stożary — ros. nazwa konstelacji „Plejady“.
Szaman — północny czarownik, znachor, wróżbita.
Szyper — komendant okrętu handlowego.
Śliże — litewska nazwa drobnych ciasteczek, podawanych z utartym na miodzie makiem (danie wigilijne).
Tajga — syberyjska nazwa dzikiego lasu.
Tajmień — duża ryba z gatunku łososi.
Tanina — garbnik, środek używany w medycynie i w garbarstwie.
Toros — zwaliska lodowe.
Torsuk — worek ze skóry rybiej.
Tundra — północne torfowiska i moczary.
Tysaban — samojedzki wyraz, oznaczający: zdrada.
Urus — mongolska nazwa Rosjanina.
Uriadnik — niższy funkcjonariusz policyjny, rewirowy.
Wart — szybki prąd.
Więcierz — pułapka z sieci lub prętów na ryby.
Wonż — syb. nazwa biegu ryby do miejsc składania ikry.
Wnyki — cienka sieć i sidła do łapania ptactwa i zajęcy.
Zaimka — mały folwark, zagroda pojedynczej rodziny syberyjskiej.
Zamór — masowe zdychanie ryb wskutek braku powietrza.
Zator — nagromadzenie lodu, hamujące bieg rzekł.
Zimnica — febra.
Zybun — syb. nazwa przesyconego wodą, grząskiego piasku.
Ździar — żwirowy brzeg.
