O poezji (Chwistek, 1921)
| <<< Dane tekstu | |
| Autor | |
| Tytuł | o poezji |
| Pochodzenie | Nuż w bżuhu 2 jednodńuwka futurystuw wydańe nadzwyczajne[1] |
| Data wyd. | listopad 1921 |
| Druk | Druk. „Czasu” |
| Miejsce wyd. | Krakuw - Warszawa[1] |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Wszystkie fragmenty |
| Indeks stron | |
Treśćą sąduw są ńetylko stosunki zahodzące w żeczywistośći, ale ruwńeż stosunki zahodzące w świeće pszedmiotuw idealnyh ńe mającyh ńe raz ńic wspulnego z żeczywistośćą. Ta okoliczność wpływa o tyle komplikująco, że podźał poezji na 4 typy odpowiadające 4-em zasadńiczym żeczywistośćom ńe da śę tak ściśle pszeprowadźić, jak to ma miejsce w malarstwie i żeźbie. Ńe mńej wyrużńić możemy poezję prymitywistyczną, realistyczną, impresjońistyczną i futurystyczną, (w szerokim znaczeńu tego wyrazu). Właśćiwe zadane teorji poezji polega na badańu stosunku formy zdańa do sensu, bez względu na to, czy ten sens odnośi śę do żeczywistośći czy też do pszedmiotuw idealnyh.
Logika wyrużńa zdańa mające sens, czyli sądy, od zdań pozbawionyh sensu, posługując śę pszytem śćisłymi kryteriami stanowiącymi t. z. teorję typuw logicznyh. W ten sposub wydźela ze zdań, pewną określoną klasę sąduw typu 1-go, 2-go, 3-go i t. d. Zdańa pozostałe znajdują śę poza zakresem logiki, ńe jest jednak wykluczone, że ńekture z ńih mogą zostać z kolei zaliczone od sąduw typu wyższego, Ale i takim nawet zdańom, kture właśnośći tej ńe pośadają możemy pszypisać i pszypisujemy pewien sens posługując śę pojęćem sensu już ńe w logicznym, śćisłym znaczeńu ale w znaczeńu ńeco szerszym, kture ńe pośada wprawdźe wartośći naukowej, może nas jednak interesować z innego punktu widzeńa. Otuż, dobże jest zaznaczyć, że poza logicznym pojęćem sensu znaczeńe wyrazu »sens« może być na rużne sposoby ustalone i że można nawet ustanowić całą hierarhię zdań zależną od rużnyh znaczeń tego wyrazu.
Jest jasne, że im dalej posuwamy śę w tej hierarhji, tem bardźej oddalamy śę od sensu naukowego, zbliżając śę coraz bardźej do pustego dźwięku wyrazuw, czyli do t. zw. muzyki szmeruw. — Temsamem oddalamy śę coraz bardźej od zagadńeńa prawdy i fałszu pszesuwając śę na teren zagadńeń czysto formalnyh. — Jest jasne, że dążeńe poezji do oddźeleńa śę od nauki i innyh obcyh sztuce dyscyplin musi kierować poezję do tyh ńeuhwytnyh terenuw, na kturyh jeszcze ńe mamy czystej muzyki szmeruw, a kture jednak są już obce problematowi prawdy i fałszu. — Dążeńe to możemy nazwać formizmem w poezji. — Żecz jasna, że podobńe jak w sztukah plastycznyh, rozwiązańe tak postawionego zadańa ńe może być ośągńęte ańi pszez teorję, ańi też pszez formalne eksperymenty. Podobńe jak tam potszebna jest i tu bezwzględna szczerość artysty, bezwzględne pszejęće śę jakimś zdażeńem, czy też jakąś myślą. Zdażeńa należące do dawno skrystalizowanyh żeczywistośći, podobńe jak myśli whodzące w zakres nauki są oczywiśće mało pszydatne do tego rodzaju podńety, formułują śę bowiem automatyczne w sądy śćiśle określone. Pszećiwńe zdażeńa dokonujące śę w żeczywistośći wyobrażeń i myśli należące do zakresu ideologji pojęć płynnyh (mętnyh) pszedstawiają ńezmierne trudnośći sformułowańa, hoćby z tego prostego powodu, że język zbudowany jest w zasadźe dla żeczywistośći żeczy, będącej skrajnym pszeciwieństwem żeczywistośći wyobrażeń. W ten sposub poezja formistyczna łączy śę śćiśle z zagadńeńem rozszeżeńa języka, co jest stałą cehą każdej łudzącej śę do żyća poezji. Prucz tego odgrywa zasadńiczą rolę ńeuhwytność samyh zdażeń. Czynńiki te są wystarczającą podstawą do pobudzeńa żywiołowej twurczośći poetuw, prowadząc ih ńezależńe od wszelkiej teorji na właśćiwy teren.
