Pamięci Ryszarda Gieysztora


Pamięci Ryszarda Gieysztora • Przedmowa do pośmiertnego wydania jego utworów • Stefan Żeromski
Pamięci Ryszarda Gieysztora
Przedmowa do pośmiertnego wydania jego utworów
Stefan Żeromski

— Co niesiesz w ofierze dla słonecznych krain? — Czyste gołębie moje.

— Czemu nie idziesz kręgiem świata?

— Błota i spodlenia rozszalałe rzeki zmyły ślady dróg.

— Ktoś ty?

— Jam jest duch wieczny przodownik.

Oto jedno z ostatnich westchnień... Na zawały granitowych sikał nie wstąpił i nie ujrzał słonecznych krain obiecanej ziemi Chanaan. Nim pierwszy okrzyk bojowy z piersi wydobył — ten, co najbardziej był go spragniony — wicher śmierci zagasił płonące oczy zwrócone ku odległościom, a młodą potęgę rozwiał jako garsteczkę popiołu.

Została się na ziemi tylko pamięć świata i te dźwięki ulotne, niecierpliwymi palcami wydarte ze strun, żałosne krzyki piersi namiętnej a przyduszonej, słowa śpiewające i pełne harmonii. Ci, co miłością i braterskim współczuciem otaczali umarłe serce, składają te karty jako znak żalu i łzawnicę czci. Niech świadczą o twórczym drżeniu ducha, o czynie z rąk wydartym, o pieśni nie wyśpiewanej... Miłość i żal towarzyszą mu, cieniowi czystemu — „Przodownikowi" — idą za nim aż do bramy tajemniczej, aż do jeziora podziemnego, aż do cienia wieczności.

[1902]