Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Cystersi

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Stanisław Piekarski
Tytuł	Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca	M. Arct
Data wyd.	1930
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Inne	C – wykaz haseł C – całość
Indeks stron

›››

[66]

 Cystersi, zakon założony w XI wieku przez Roberta, opata benedyktynów (ob.) w miejscowości francuskiej Citeaux (Cistersium); stąd nazwa zakonu. W r. 1113 wstąpił do tego zakonu św. Bernard z Clairvaux z 30 towarzyszami (ob. Bernard św.). Wkrótce potem zakon otrzymał nową regułę (Charta charitatis), uzupełnioną w r. 1134 przez t. zw. Liber usuum antiquorum. Poza Francją rozszerzył się zakon cystersów w XIII wieku w Hiszpanji, Portugalji i innych krajach Europy i liczył już wówczas 2000 opactw. Wskutek wielkiego zbogacenia tych klasztorów zaczęło się równocześnie objawiać rozluźnienie karności klasztornej, zwalczane przez papieży Klemensa IV, Benedykta XII, Eugenjusza IV i Mikołaja V. Hiszpańskie opactwa cystersów oderwały się w XV wieku od pnia macierzystego w Citeaux, a we Francji i we Włoszech powstały osobne kongregacje feilantów i trapistów. Papieże Grzegorz XV (1622) i Urban VIII (1632) podjęli nowe starania około reformy zakonu cystersów, poparte przez kardynała Richelieu, którego cystersi, broniący się przed reformami, obrali opatem w Citeaux. Reformy dokonał ostatecznie papież Aleksander VII na kapitule generalnej, odbytej w Rzymie w r. 1664.

 W Polsce pojawili się cystersi już w XII wieku i przybywali w następnem stuleciu coraz liczniej z Niemiec, Francji i Włoch. Wyłączność narodowa zakonników, zwłaszcza Niemców, utrzymujących cudzoziemski skład klasztoru, wywołała konstytucje królewskie Zygmunta Starego z r. 1511 i 1538, zabraniające im uprawiania tej wyłączności. Ostatecznie spolszczyły się klasztory cysterskie w Polsce dopiero za czasów t. zw. reformacji w XVI wieku. Reforma tego zakonu, zarządzona za staraniem Stefana Batorego przez papieża Grzegorza XIII, oczyściła i podniosła ducha zakonnego polskich cystersów. W ciągu XVII w. mieli swoje seminarjum w Poznaniu, a od r. 1720 w Mogile pod Krakowem własne „studium generalne“, w którem wykładano filozofję, teologję i prawo kanoniczne. Gdy Komisja Edukacyjna zarządziła konfiskatę ich majątku w Mogile, przenieśli studjum generalne do Krakowa. Znoszenie klasztorów cysterskich rozpoczął Józef II w Austrji, następnie znoszono je we Francji i w Prusach. W Polsce skasował ich klasztory w b. Galicji Józef II, w Kongresówce i na Litwie Mikołaj I, a w b. zaborze pruskim rząd pruski. Obecnie istnieją w Polsce dwa klasztory cystersów: w Mogile pod Krakowem i w Szczyrzycu (diecezji tarnowskiej), gdzie wznowiono opactwo.

[67]

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.