Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Ewangelje kanoniczne
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | E – wykaz haseł E – całość |
| Indeks stron | |
Ewangelje kanoniczne. Głownem źródłem wiadomości o życiu, męce, śmierci i nauce Chrystusa Pana i główną podstawą wiary chrześcijańskiej jest ewangelja. Nazwa ta pochodzi z greckiego eu aggelion, czyli „dobra nowina“, lub „radosna wiadomość“ i oznacza wiadomość o zbawieniu. W tem znaczeniu ewangelja jest tylko jedna, głoszona przez Chrystusa i spisana przez czterech ewangelistów nauka o zbawieniu. Kościół katolicki uznaj e za kanoniczne, t. j. wliczone do „kanonu“, czyli spisu ksiąg świętych, pisanych pod natchnieniem Ducha św., cztery ewangelje, zatytułowane: ewangelja według Mateusza, według Marka, według Łukasza i według Jana. Wyraz „według“ w tytule każdej z nich nie oznacza odmiennej nauki ani odmiennego zdania autora, lecz właśnie zaznacza, że jest tylko jedna ewangelja, głoszona przez Chrystusa a spisana przez czterech ewangelistów, którymi są dwaj apostołowie św. Mateusz i św. Jan, oraz dwaj uczniowie apostolscy św. Marek i św. Łukasz. Porządek w wyliczaniu tych czterech ewangelij jest chronologiczny, według czasu ich powstania, a mianowicie najdawniejszą jest ewangelja św. Mateusza, powstała ok. r. 45, następna św. Marka ok. r. 55, potem św. Łukasza ok. r. 63, wreszcie najpóźniejsza ewangelja św. Jana, powstała ok. r. 100. Protestancka krytyka ewangelji, zwana literacko-historyczną, a zwłaszcza t. zw. szkoła w Tübingen z Ferdynandem Baurem (zm. 1860) na czele, podnosi liczne wątpliwości tak co do autorstwa ewangelij jak co do czasu ich powstania, za który uważa II wiek po Chr. Nowsze badania jednak, nie pochodzące od katolików, jak np. historyka protestanckiego Adolfa Harnacka (1897), zbliżają się coraz więcej do teoryj, bronionych oddawna przez historyków katolickich.
Czterej ewangeliści, pisząc niezależnie od siebie, opowiedzieli tę samą historję i nakreślili tę samą postać Chrystusa. Nieuniknione wskutek tego różnice co do uporządkowania opowiedzianych zdarzeń i szczegółów a zwłaszcza różnice formy literackiej i różnice co do treści, polegające tylko na tem, że niektóre zdarzenia i szczegóły, wymienione są przez jednych a opuszczone przez drugich, dowodzą tylko tem silniej prawdziwości ewangelij. Największe takie różnice zachodzą pomiędzy trzema pierwszymi ewangelistami z jednej strony a ewangelją św. Jana z drugiej. Tak np. zdarzeń opisanych przez wszystkich czterech ewangelistów jest 17, zdarzeń zaś, opisanych przez trzech pierwszych, a pominiętych przez św. Jana jest 65. Trzej pierwsi ewangeliści są przedewszystkiem historykami, św. Jan zaś równocześnie teologiem, który pisząc ewangelję znacznie później od nich, uważał większość faktów, wymienionych w trzech pierwszych ewangeljach za ogólnie znaną a opowiedział tylko te, które najwięcej odpowiadały teologicznemu charakterowi jego dzieła.
Trzy pierwsze ewangelje, św. Mateusza, św. Marka i św. Łukasza, mające najwięcej wspólnych ustępów, zestawiono przez wydrukowanie równoległe (synoptyczne), i stąd nazwano te ewangelje od XVIII wieku synoptycznemu Porównanie ustępów, odnoszących się do tego samego faktu w ewangeljach synoptycznych i wyjaśnienie zachodzących pomiędzy niemi podobieństw i różnic wytworzyło zagadnienie, zwane „kwestją synoptyczną“. Jedynym sposobem rozwiązania tego zagadnienia jest hipoteza, mająca podstawy historyczne, której myślą zasadniczą jest, że ewangelje te zostały spisane na podstawie ustnego głoszenia ewangelij przez uczniów Chrystusa, czyli t. zw. katechezy apostolskiej. Dwie inne hipotezy, a mianowicie hipoteza wzajemnego oddziaływania na siebie ewangelistów i hipoteza, że pisali oni ewangelje na podstawie jakiegoś wspólnego źródła, zwanego przez teologów protestanckich praewangelją (Urevangelium), nie mają żadnego uzasadnienia historycznego.
