Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Kapłaństwo

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne K – wykaz haseł
K – całość
Indeks stron

Kapłaństwo. I. Pojęcie kapłaństwa, związane z pojęciem modlitwy i ofiary, właściwe niemal wszystkim religjom, oznacza pośrednictwo między bóstwem a ludźmi. U najdawniejszych ludów funkcje kapłanów spełniali ojcowie rodzin, przywódcy szczepów, naczelnicy ludów i monarchowie. Najdawniejsza władza królewska, np. u peruwiańskich Inkasów, u egipskich Faraonów i królów starosemickich, była połączona z władzą kapłańską. Równocześnie z rozwojem państwa teokratycznego, t. j. rządzonego przez kapłanów, postępowała ewolucja kapłaństwa jako osobnego stanu. W rozwoju tym przychodzi zawsze okres, w którym spełnianie funkcyj religijnych, odłączonych od funkcyj władzy świeckiej, przybiera charakter zawodowości. U ludów pierwotnych, zwanych dzikiemi, rolę pośredników między bóstwem a ludźmi obejmują czarodzieje (guślarze), którzy opanowują lub łagodzą złe demony lub zjednywają łaski dobrych. W miarę formowania się pojęć bóstwa guślarzy zastępują kapłani. Stanowisko ich w społeczeństwie i doniosłość ich funkcyj jest rozmaita u różnych ludów. U niektórych zorganizowani w zamknięte kasty, wywierają potężny wpływ na dzieje swego narodu, u innych zmieszani z resztą obywateli ograniczają się do wykonywania swego urzędu. Na starożytnym Wschodzie, w Indjach, Persji, Chaldei, Fenicji, Egipcie i u żydów stanowili kapłani kastę. Działalność tych kast nie ograniczała się wyłącznie do spraw religji, lecz rozciągała się na wszystkie funkcje kultury, naukę, sztukę i pisarstwo. Kolegja kapłanów chaldejskich stworzyły astronomję, kapłani egipscy nauki matematyczne i przyrodnicze. Kapłani ci stanowili rodzaj arystokracji, odgrywającej poważną rolę polityczną. Kapłani egipscy Ammona w Tebach objęli wszystkie najwyższe funkcje cywilne i wojskowe i utworzyli dynastję Faraonów. W Fenicji, Babilonji i Asyrji kapłani Baala, Astarty i Melkarta byli po królu pierwszymi dostojnikami państwa. Z ksiąg Starego Testamentu znana jest władza arcykapłana żydowskiego i kapłańskiego plemienia Lewitów. W krajach kultury greckiej nie było kasty kapłańskiej. Kapłani greccy nie byli ani teologami, ani nauczycielami ludu, lecz tylko stróżami świątyń i kierownikami ceremonij religijnych. W charakterze kapłańskim nie pełnili żadnych funkcyj politycznych i nie odegrali żadnej wybitniejszej roli w dziejach greckich. W starożytnem państwie rzymskiem kapłani brali bezpośredni udział w życiu politycznem i w oficjalnych działaniach państwowych. Nie stanowili wprawdzie kasty rodowej, lecz łączyli się w, związki, kolegja kapłańskie, jak kolegjum flaminów, augurów i inne. Kolegjum pontifeksów, stojące pod przewodnictwem najwyższego kapłana (pontifex maximus), którym za czasów cesarstwa był cezar, było powołane do czuwania nad zachowaniem nieskażonego rytuału religijnego. W Galji przedhistorycznej druidzi stanowili kastę podobną do kast kapłanów Wschodu.
II. Według ustawodawstwa mojżeszowego hierarchja kapłańska składała się z arcykapłana, kapłanów i lewitów. Pierwszym arcykapłanem był Aaron, którego Mojżesz uroczyście poświęcił na ten urząd. Wyłącznie do arcykapłana należało odprawianie nabożeństwa w święto Pojedńania, zasięganie rady u Boga zapomocą świętości Urim i Thummim (nauka i prawda, światło i doskonałość), noszonych przez arcykapłana w napierśniku, nadzór nad nabożeństwem i nad skarbem świątyni. Kapłani byli potomkami Aarona i dzielili się od czasów króla Dawida na 24 klasy. Każda z tych klas spełniała kolejno według losu po tygodniu funkcje kapłańskie a mianowicie ofiarowanie poranne i wieczorne w miejscu świętem i w dziedzińcu kapłańskim, udzielanie ludowi błogosławieństwa, podtrzymywanie ognia świętego na ołtarzu całopalenia, rozpatrywanie (diagnoza) trądu i orzekanie o wyzdrowieniu. Los rozstrzygał, która klasa kapłańska i jaki obowiązek miała spełniać. Pomocnikami kapłanów byli lewici, t. j. członkowie pokolenia Lewi. Było ich za czasów Dawida 38.000 i dzielili się na 4 klasy: najliczniejsi służyli do pomocy kapłanom przy składaniu ofiar, lewici drugiej klasy byli oddźwiernymi, trzeciej śpiewakami (było 288 familij kantorów), inni wreszcie spełniali czynności sędziowskie i różne urzędy państwowe. Po zburzeniu świątyni jerozolimskiej upadła cała hierarchja żydowska. Rabini nie stanowią hierarchji, nie spełnają żadnych ofiar i nie są kapłanami (ob. Rabbi).
III. Kapłaństwo ustanowione przez Jezusa Chrystusa jest sakramentem. Są trzy stopnie hierarchji katolickiej: diakonat jako wstęp, właściwe kapłaństwo i episkopat, jako pełnia władzy kapłańskiej. Zasadniczym obowiązkiem kapłanów katolickich jest składanie ofiary (sakrament ołtarza) przy mszy św. oraz sprawowanie innych sakramentów. Kapłaństwo mieści w sobie potrójny urząd: nauczycielski (magisterium), kapłański (ministerium) i pasterski (regimen). Chrystus jako Bóg-człowiek był najwyższym kapłanem, jedynem źródłem władzy w rzeczach boskich, przeniesionej na ludzi. Tę pełnię władzy kapłańskiej przelał na apostołów, których następcami są biskupi. Apostołowie wytworzyli między sobą kapłanów i diakonów. Późniejszy Kościół odłączył od diakonatu niektóre funkcje i w ten sposób powstali subdiakoni, akolici, egzorcyści, lektorzy i ostjarjusze (ob. Święcenia).
Biskupstwo mieści w sobie pełnię władzy kapłańskiej, lecz najgłówniejszą i istotną część tej władzy, moc poświęcania Eucharystji posiada każdy kapłan. Biskupom przysługuje prawo przenoszenia tej mocy na innych przez udzielanie święceń kapłańskich. W ciągu pierwszych dziewięciu wieków chrześcijaństwa biskupi udzielali święceń przez włożenie rąk a w Kościele wschodnim dotychczas na tem polega obrządek święceń. Na Zachodzie w ciągu X w. przyłączono do tego obrządek podawania patyny i kielicha. Sakrament kapłaństwa pozostawia, według nauki Kościoła katolickiego, na przyjmującym charakter niezmazalny (ob. Charakter sakramentalny).

IV. Protestantyzm nie uznaje sakramentu kapłaństwa. Luter ogłosił w piśmie „An den christlichen Adel deutscher Nation“ („do chrześcijańskiej szlachty niemieckiego narodu“) doktrynę „powszechnego kapłaństwa“, wedle której każdy może chrzcić, słuchać spowiedzi i udzielać rozgrzeszenia. Zniósł także ofiarę, twierdząc, że „niema innej ofiary jak ciało każdego chrześcijanina“. Wyznanie helweckie, czyli reformowane, odrzuca również kapłaństwo, jako władzę składania ofiary. Duchowny protestancki (minister ecclesiasticus) nie jest zatem kapłanem lecz funkcjonariuszem gminy kościelnej, kierownikiem jej nabożeństwa i predykantem a w ortodoksyjnym luteranizmie uchodzi nawet za wykroczenie nadawać pastorom tytuł kapłanów (Priester).


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.