Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Kapłaństwo
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | K – wykaz haseł K – całość |
| Indeks stron | |
Kapłaństwo. I. Pojęcie kapłaństwa, związane z pojęciem modlitwy i ofiary, właściwe niemal wszystkim religjom, oznacza pośrednictwo między bóstwem a ludźmi. U najdawniejszych ludów funkcje kapłanów spełniali ojcowie rodzin, przywódcy szczepów, naczelnicy ludów i monarchowie. Najdawniejsza władza królewska, np. u peruwiańskich Inkasów, u egipskich Faraonów i królów starosemickich, była połączona z władzą kapłańską. Równocześnie z rozwojem państwa teokratycznego, t. j. rządzonego przez kapłanów, postępowała ewolucja kapłaństwa jako osobnego stanu. W rozwoju tym przychodzi zawsze okres, w którym spełnianie funkcyj religijnych, odłączonych od funkcyj władzy świeckiej, przybiera charakter zawodowości. U ludów pierwotnych, zwanych dzikiemi, rolę pośredników między bóstwem a ludźmi obejmują czarodzieje (guślarze), którzy opanowują lub łagodzą złe demony lub zjednywają łaski dobrych. W miarę formowania się pojęć bóstwa guślarzy zastępują kapłani. Stanowisko ich w społeczeństwie i doniosłość ich funkcyj jest rozmaita u różnych ludów. U niektórych zorganizowani w zamknięte kasty, wywierają potężny wpływ na dzieje swego narodu, u innych zmieszani z resztą obywateli ograniczają się do wykonywania swego urzędu. Na starożytnym Wschodzie, w Indjach, Persji, Chaldei, Fenicji, Egipcie i u żydów stanowili kapłani kastę. Działalność tych kast nie ograniczała się wyłącznie do spraw religji, lecz rozciągała się na wszystkie funkcje kultury, naukę, sztukę i pisarstwo. Kolegja kapłanów chaldejskich stworzyły astronomję, kapłani egipscy nauki matematyczne i przyrodnicze. Kapłani ci stanowili rodzaj arystokracji, odgrywającej poważną rolę polityczną. Kapłani egipscy Ammona w Tebach objęli wszystkie najwyższe funkcje cywilne i wojskowe i utworzyli dynastję Faraonów. W Fenicji, Babilonji i Asyrji kapłani Baala, Astarty i Melkarta byli po królu pierwszymi dostojnikami państwa. Z ksiąg Starego Testamentu znana jest władza arcykapłana żydowskiego i kapłańskiego plemienia Lewitów. W krajach kultury greckiej nie było kasty kapłańskiej. Kapłani greccy nie byli ani teologami, ani nauczycielami ludu, lecz tylko stróżami świątyń i kierownikami ceremonij religijnych. W charakterze kapłańskim nie pełnili żadnych funkcyj politycznych i nie odegrali żadnej wybitniejszej roli w dziejach greckich. W starożytnem państwie rzymskiem kapłani brali bezpośredni udział w życiu politycznem i w oficjalnych działaniach państwowych. Nie stanowili wprawdzie kasty rodowej, lecz łączyli się w, związki, kolegja kapłańskie, jak kolegjum flaminów, augurów i inne. Kolegjum pontifeksów, stojące pod przewodnictwem najwyższego kapłana (pontifex maximus), którym za czasów cesarstwa był cezar, było powołane do czuwania nad zachowaniem nieskażonego rytuału religijnego. W Galji przedhistorycznej druidzi stanowili kastę podobną do kast kapłanów Wschodu.
II. Według ustawodawstwa mojżeszowego hierarchja kapłańska składała się z arcykapłana, kapłanów i lewitów. Pierwszym arcykapłanem był Aaron, którego Mojżesz uroczyście poświęcił na ten urząd. Wyłącznie do arcykapłana należało odprawianie nabożeństwa w święto Pojedńania, zasięganie rady u Boga zapomocą świętości Urim i Thummim (nauka i prawda, światło i doskonałość), noszonych przez arcykapłana w napierśniku, nadzór nad nabożeństwem i nad skarbem świątyni. Kapłani byli potomkami Aarona i dzielili się od czasów króla Dawida na 24 klasy. Każda z tych klas spełniała kolejno według losu po tygodniu funkcje kapłańskie a mianowicie ofiarowanie poranne i wieczorne w miejscu świętem i w dziedzińcu kapłańskim, udzielanie ludowi błogosławieństwa, podtrzymywanie ognia świętego na ołtarzu całopalenia, rozpatrywanie (diagnoza) trądu i orzekanie o wyzdrowieniu. Los rozstrzygał, która klasa kapłańska i jaki obowiązek miała spełniać. Pomocnikami kapłanów byli lewici, t. j. członkowie pokolenia Lewi. Było ich za czasów Dawida 38.000 i dzielili się na 4 klasy: najliczniejsi służyli do pomocy kapłanom przy składaniu ofiar, lewici drugiej klasy byli oddźwiernymi, trzeciej śpiewakami (było 288 familij kantorów), inni wreszcie spełniali czynności sędziowskie i różne urzędy państwowe. Po zburzeniu świątyni jerozolimskiej upadła cała hierarchja żydowska. Rabini nie stanowią hierarchji, nie spełnają żadnych ofiar i nie są kapłanami (ob. Rabbi).
III. Kapłaństwo ustanowione przez Jezusa Chrystusa jest sakramentem. Są trzy stopnie hierarchji katolickiej: diakonat jako wstęp, właściwe kapłaństwo i episkopat, jako pełnia władzy kapłańskiej. Zasadniczym obowiązkiem kapłanów katolickich jest składanie ofiary (sakrament ołtarza) przy mszy św. oraz sprawowanie innych sakramentów. Kapłaństwo mieści w sobie potrójny urząd: nauczycielski (magisterium), kapłański (ministerium) i pasterski (regimen). Chrystus jako Bóg-człowiek był najwyższym kapłanem, jedynem źródłem władzy w rzeczach boskich, przeniesionej na ludzi. Tę pełnię władzy kapłańskiej przelał na apostołów, których następcami są biskupi. Apostołowie wytworzyli między sobą kapłanów i diakonów. Późniejszy Kościół odłączył od diakonatu niektóre funkcje i w ten sposób powstali subdiakoni, akolici, egzorcyści, lektorzy i ostjarjusze (ob. Święcenia).
Biskupstwo mieści w sobie pełnię władzy kapłańskiej, lecz najgłówniejszą i istotną część tej władzy, moc poświęcania Eucharystji posiada każdy kapłan. Biskupom przysługuje prawo przenoszenia tej mocy na innych przez udzielanie święceń kapłańskich. W ciągu pierwszych dziewięciu wieków chrześcijaństwa biskupi udzielali święceń przez włożenie rąk a w Kościele wschodnim dotychczas na tem polega obrządek święceń. Na Zachodzie w ciągu X w. przyłączono do tego obrządek podawania patyny i kielicha. Sakrament kapłaństwa pozostawia, według nauki Kościoła katolickiego, na przyjmującym charakter niezmazalny (ob. Charakter sakramentalny).
