Kryptokalwinizm, tajny kalwinizm. Kryptokalwinistami albo filipistami nazywali ortodoksyjni luteranie zwolenników Melanchtona i jego nauki, zbliżonej co do komunji do nauki Kalwina. Po śmierci Melanchtona starali się jego uczniowie uzyskać zwycięstwo dla swych zapatrywań, co się im chwilowo udało w Saksonji, gdzie przywódcy filipistów, Paweł Eber i Kasper Peucer, skłonili elektora saskiego, Augusta, do uznania ze strony władzy świeckiej ich wyznania wiary, wydanego p. t. Corpus doctrinae Philippicum. Gdy jednak w r. 1574 wydali traktat teologiczny p. t. „Exegesis perspicua et ferme integra controversiae de sacra coena“, w którym wyszydzali opinje luteranów, elektor saski, spostrzegłszy niebezpieczeństwo, grożące z ich strony luteranizmowi, wypędził z kraju najgorliwszych filipistów a ich przywódcę Peucera kazał uwięzić. Spór o kryptokalwinizm wszczął się na nowo w czasie od 1586 do 1591 r. za elektora saskiego Chrystjana I, który popierał szerzącego kalwinizm kanclerza Mikołaja Crella. Jego następca, Chrystjan Wilhelm I przywrócił panowanie lu-teranizmu w Saksonji a kanclerz Crell został ścięty (1601).
