Pelagjanizm, sekta, szerzona w początkach V w. przez Pelagjusza, mnicha angielskiego, i jego towarzysza Celestjusza. Pelagjusz począł głosić swoją naukę najpierw w Kartaginie (411 r.), potem w Jerozolimie (412), że skutki grzechu pierworodnego nie dotknęły ludzi, gdyż każdy człowiek przychodzi na świat w tym stanie, jak Adam przed grzechem, a śmierć jest skutkiem natury ludzkiej. Powszechność grzechu tłumaczył nie jako skutek grzechu pierworodnego, lecz przez siłę złego przykładu i przyzwyczajenia i twierdził, że każdy człowiek może być zbawiony mocą własnej woli, nawet bez łaski bożej. Pelagjanizm potępił synod kartagiński w r. 412, a Pelagjusz został w r. 415 na synodzie jerozolimskim oskarżony o herezję. Sprawa oparła się o papieża, który Pelagjuszowi nakazał milczenie. Mimo tego Pelagjusz i Celestjusz dalej szerzyli swą naukę i wywołali potępiające wyroki synodu kartagińskiego i numidyjskiego. Zwołanie tych synodów spowodował św. Augustyn, najwybitniejszy pogromca pelagjanizmu. Wyrok ich zatwierdził w r. 418 papież św. Zozymus, a cesarz Honorjusz polecił wydalić Celestjusza z Rzymu, a Pelagjusza z Jerozolimy, wszystkim zaś biskupom kazał podpisać dekret potępienia. Odmówiło podpisu 17 biskupów włoskich, a pelagjanizm szerzył się dalej, nawet po śmierci Pelagjusza i Celestjusza (ok. r. 420) pod złagodzoną. formą, semipelagjanizmu, mimo potępienia na soborze efeskim w r. 431. Dopiero uchwały synodu w Orange w r. 529 o grzechu pierworodnym, łasce i predestynacji, zatwierdzone przez papieża Bonifacego II, wykorzeniły semipelagjanizm. Teorje pelagjańskie wznowił w IX w. Gotszalk, w XVI Kalwin, a w XVIII Janseniści.
