Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Pietyzm
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | P – wykaz haseł P – całość |
| Indeks stron | |
Pietyzm, w znaczeniu religjoznawczem jedna z form rozwoju protestantyzmu, dążenie do praktykowania pobożności w życiu codziennem. Przyczyną, powstania pietyzmu była reakcja przeciwko racjonalizmowi oraz przeciwko pojęciom ortodoksów protestanckich, że dobre uczynki nie są potrzebne do zbawienia i że życie bez grzechu jest niemożliwe. Ruch pietystyczny rozpoczął się w XVII wieku w kościele reformowanym w Holandji, a stamtąd dostał się do Niemiec. W Frankfurcie nad Menem rozpoczął go senjor duchowieństwa ewangelickiego Filip Jakób Spener (1635 — 1705), urządzając w swym domu zgromadzenia, zwane Collegia pietatis, których celem była wspólna modlitwa i objaśnianie Pisma św. W r. 1675 Spener wydał dzieło p. t. „Pia desideria, oder herzliches Verlangen nach gottgefälliger Besserung der wahren evangelischen Kirche“, w którem wypowiedział swe dążenia ku zreformowaniu protestantyzmu. W Lipsku w tym samym kierunku działali docenci tamtejszego uniwersytetu Francke, Springer i Schade, odbywając od r. 1686 tak zwane Collegia philobiblica, czyli wykłady, przeznaczone dla studentów i ludzi świeckich, w których nauczano, że reformacja Lutra nie jest jeszcze skończoną, że należy wiarę ożywić i wprowadzić w czyn naukę Lutra o powszechnem kapłaństwie. Słuchaczów tych wykładów nazywano pietystami. Ortodoksyjny luteranizm w Lipsku pod wodzą Carpzowa uważał ruch pietystyczny za niezgodny z nauką Lutra i zmusił wspomnianych docentów do opuszczenia Lipska. Przenieśli pole działalności do uniwersytetu w Halle, gdzie wkrótce pod wodzą Franckego i Breithaupta powstało centrum nauki pietystycznej, z którego rozchodziła się na całe protestanckie Niemcy. Ortodoksi zarzucali im indyferentyzm w sprawach dogmatycznych i powrót do katolickiego ideału życia ascetycznego. W istocie Francke i Breithaupt stawiali w pierwszym rzędzie jako cel chrześcijaństwo żywotne, czynne i ożywione pobożnością. Pewien właściwy im eklektycyzm religijny, wynikający z obojętności dla różnic dogmatycznych, doprowadził ich uczniów do odchyleń w przeprowadzaniu ich myśli, do szablonowej formalistyki i fałszywej pobożności, objawiającej się w wizjonerstwie, potępianiu zabaw, gier, tańca, teatru i wszelkiej wesołości. W nowszych czasach pietyzm przez swą opozycję w stosunku do racjonalizmu stał się sprzymierzeńcem wrogiej sobie pierwotnie ortodoksji protestanckiej.
