Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Pijarzy

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne P – wykaz haseł
P – całość
Indeks stron

Pijarzy, oficjalnie „regularni klerycy Matki Bożej od szkół pobożnych“, stowarzyszenie założone w r. 1597 przez św. Józefa Kalasantego (1556 — 1648), zatwierdzone w r. 1617 przez papieża Pawła V jako „paulińska kongregacja szkolna“, a przez Grzegorza XV jako zakon ze ślubami posłuszeństwa, czystości, ubóstwa i pracy nad wychowaniem młodzieży. Św. Józef Kalasanty założył osiedla pijarów w Genui, Toskanji, Neapolu, Sycylji i Sardynji. Poza Italją zakon ten rozpowszechnił się na Morawach (1631), w Czechach (1641) i w Polsce (1642). Wskutek nieporozumień w łonie zakonu św. Józef Kalasanty został w r. 1643 usunięty ze stanowiska generała zakonu, a zakon zdegradowany do rzędu stowarzyszeń bez ślubów zakonnych. W r. 1656 papież Aleksander VII przywrócił pijarom prawa kongregacji, a Klemens IX w r. 1669 uznał ich znowu jako zakon. Działalnoćś pijarów, pierwotnie ograniczona do zakresu szkół początkowych dla ubogiej młodzieży, rozszerzyła się ok. r. 1700 na szkolnictwo średnie w gimnazjach i konwiktach. Zwłaszcza po zniesieniu zakonu jezuitów w r. 1773 objęli pijarzy liczne ich zakłady naukowe.
Na czele zakonu stoi prepozyt generalny, czyli generał z 4 asystentami i prokuratorem generalnym w Rzymie. Generałowi podlegają, prowincjali, stojący na czele prowincji, rektorzy, przełożeni kolegjów i superiorzy, przełożeni mniejszych osiedli. Obecnie (1929) pijarzy liczą około 2100 członków i posiadają. 221 domów zakonnych, w tem 120 kolegjów w 9 prowincjach, a mianowicie: we Włoszech, Austrji, Hiszpanji, Czechach i Śląsku, Węgrzech, Argentynie, Chile i w Ameryce środkowej.

Do Polski wprowadzeni przez Władysława IV w r. 1642, należeli z początku do prowincji niemieckiej. Z końcem XVII w. powstała osobna prowincja polska, podzielona w r. 1736 na prowincje koronną i litewską. Po rozbiorach powstała prowincja galicyjska, do której włączono w r. 1810 klasztory Księstwa Warszawskiego, i pruska, rozwiązana po ustąpieniu Prusaków z Warszawy. W r. 1864 wskutek kasaty klasztorów przez rząd rosyjski upadły osiedla pijarów w Warszawie (kolegjum pojezuickie), w Chełmie, Łowiczu, Piotrkowie, Radomiu, Wieluniu i Łukowie. Na Litwie kolegjum pijarskie w Dąbrowicy skasowano w r. 1832, w Lubieszowie w r. 1854, w Szczuczynie litewskim w r. 1832, w Wilnie w r. 1741, w Lidzie w r. 1834 i w 7 innych miejsco-wościach. Pijarzy położyli w Polsce wielkie zasługi na polu oświaty i nauki. Do tego zakonu należał znakomity pedagog i statysta Stanisław Konarski (1700 — 1773) i słynny gramatyk Onufry Kopczyński (1735 — 1817). Ostatniem istniejącem kolegjum z polskiej prowincji pijarów jest kolegjum Przemienienia Pańskiego w Krakowie, założone w roku 1660, utrzymujące zakład wychowawczy.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.