Przywileje duchowieństwa. Katolickie prawo kanoniczne rozróżnia ich cztery, a mianowicie: 1) przywilej kanonu, który zagraża karą ekskomuniki tym, którzyby czynnie znieważyli duchownego, 2) przywilej sądu kościelnego, polegający na tem, że duchownych należy pozywać we wszystkich sprawach spornych, cywilnych i karnych przed sędziego duchownego, chyba że prawo partykularne, jak np. w Polsce konkordat, inaczej postanawia, 3) przywilej swobód od służby wojskowej i od piastowania urzędów świeckich, niezgodnych z charakterem duchownym i 4) przywilej kompetencji, który polega na tem, że duchownemu, który popadł w długi, muszą wierzyciele pozostawić część dochodów, niezbędną do utrzymania.
Konkordat polski z r. 1925 normuje przywileje duchowieństwa w artykułach V, XV i XXII. Pierwsze z tych postanowień przyznaje duchowieństwu: a) szczególną opiekę prawną przy wykonywaniu urzędów duchownych, b) równe z urzędnikami państwowymi prawo zwolnienia od zajęcia sądowego
1/
5 części uposażeń, c) ulgi w służbie wojskowej, mocą których „duchowni, którzy otrzymali święcenia, zakonnicy, którzy złożyli śluby, uczniowie seminarjów i nowicjusze, którzy wstąpili do seminarjów lub nowicjatów przed wypowiedzeniem wojny, będą zwolnieni ze służby wojskowej, wyjąwszy pospolite ruszenie. W tym ostatnim wypadku księża, posiadający święcenia kapłańskie, wykonywać będą w wojsku swój urząd kapłański, tak jednak, aby na tem nie ucierpiało dobro parafji; inni zaś członkowie duchowieństwa będą powołani do służby sanitarnej“. d) Wolność od tych funkcyj obywatelskich, które są niezgodne z powołaniem kapłańskiem, jak np. urząd sędziego przysięgłego, członka trybunału i t. p. Art. XV Konkordatu uwalnia od podatków, zgodnie z ustawodawstwem państwowem w dziale podatków bezpośrednich, kościoły, seminarja duchowne, nowicjaty zakonne, domy mieszkalne zakonników i zakonnic, składających śluby ubóstwa, oraz te dobra, z których dochody przeznaczone są na cele kultu religijnego i nie przyczyniają się do dochodów osobistych duchowieństwa. Natomiast duchowni i ich majątek podlegają opodatkowaniu narówni z osobami i majątkiem innych obywateli państwa. Przywileju sądu kościelnego konkordat nie przyznaje, lecz zobowiązuje w art. XII władze cywilne, w razie aresztowania lub uwięzienia duchownych, do zachowania względów, należnych ich stanowi i stopniowi hierarchicznemu, przyznaje biskupom prawo zapoznania się z aktami sądowemi w sprawach karnych podległego im duchowieństwa, oraz postanawia, że „duchowni i zakonnicy będą zatrzymywani w areszcie i będą odbywali kary pozbawienia wolności w pomieszczeniach, oddzielonych od pomieszczeń dla osób świeckich“, a karę aresztu za lżejsze przestępstwa w klasztorach lub innych domach zakonnych.
