Szkaplerz (łać. vestis scapularis, od scapulae — barki): 1) szata, noszona w niektórych zakonach na wierzchu habitu, złożona z dwóch prostokątnych kawałków sukna z otworem na włożenie przez głowę, z których jeden zwisa na piersiach a drugi na plecach; 2) symbol szaty zakonnej, dwa małe kwadratowe lub prostokątne kawałki sukna, z wyszytemi na nich emblematami zakonu, połączone sznurkami lub tasiemkami, zwisające na piersiach i plecach. Są to odznaki należenia do jednego z licznych bractw szkaplerznych. Jeżeli są poświęcone i włożone przez upoważnionego do tego kapłana i jeżeli noszący odprawia przepisane modlitwy, zachowuje posty i inne warunki, noszenie ich połączone jest ze szczególnemi odpustami. Najwięcej rozpowszechniony jest szkaplerz karmelitański, połączony z t. zw. przywilejem sobotnim, który wedle dekretu św. Oficjum z r. 1613 zapewnia osobom, należącym do bractwa Matki Boskiej z Góry Karmelu, jeżeli zachowują przepisany sposób życia, szczególniejszą pomoc Matki Boskiej w chwili skonu, zwłaszcza w dzień sobotni. Święto patronki tego bractwa, zwane w Polsce świętem Matki Boskiej Szkaplerznej, obchodzi Kościół 16 lipca. Oprócz tego istnieją szkaplerze św. Trójcy, właściwe zakonowi
trynitarzy (ob.), „szkaplerze czerwone“ Męki Pańskiej, do którego przyjmują misjonarze św. Wincentego a Paulo, szkaplerze Serca Jezusowego, Niepokalanego Poczęcia, Matki Bożej Dobrej Rady, św. Michała, św. Józefa i inne.
