Przewodnik po mieście Lwowie/Zakłady publiczne
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Przewodnik po mieście Lwowie |
| Rozdział | Zakłady publiczne. |
| Data wyd. | 1871 |
| Druk | Kornel Piller |
| Miejsce wyd. | Lwów |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Uniwersytet mieści się w zabudowaniach przy kościele św. Mikołaja, założony przez cesarza Józefa II. i otwarty d. 17. listopada 1774 w dawnym klasztorze Trynitarzów w mieście. W roku 1805 zniesiono uniwersytet, a zaprowadzono liceum nauk teologicznych, prawniczych, medyczno-chirurgicznych i filozoficznych, bez prawa nadawania doktoratu. Dopiero w r. 1817 cesarz Franciszek I. wyniósł ten zakład znowu do rzędu uniwersytetów. Wydział teologiczny dzieli się na dwa oddziały, dla kandydatów obrządku łacińskiego i grecko-katolickiego. Biblioteka uniwersytetu, założona 1784, składa się z ofiarowanego księgozbioru Garellich i bibliotek pozostałych po zniesionych podówczas klasztorach w Galicyi. W r. 1848 podczas bombardowania m. Lwowa, utracił uniwersytet przez pożar ⅔ zapasowych dzieł. Obecnie liczy znowu 54.213 tomów druków, 368 manuskryptów, 10.532 sztuk monet, bogaty zbiór obrazów olejnych, stalorytów i litografij, tudzież piękną kolekcyę minerałów, ofiarowanych przez hr. Borkowskiego. Oprócz biblioteki ma uniwersytet bogate muzea: fizyczne, anatomiczne, botaniczne i zoologiczne, oraz laboratoryum chemiczne. W anatomicznym zbiorze jest osoba skamieniała, znaleziona w piwnicach Wysokiego Zamku w czasie rozbierania ruin zamkowych. Przy wszechnicy jest także ogród botaniczny pod nadzorem nauczyciela istniejącej tamże szkoły ogrodniczej, do którego wstęp jest otwarty dla publiczności.
Akademia techniczna, zaprowadzona w roku 1845 przez przydanie oddziału technicznego do ówczesnej akademii handlowej, składa się obecnie z dwóch wydziałów: technicznego i handlowego. Posiada małą bibliotekę i laboratoryum chemiczne.
Zakłady naukowe, zostające obecnie pod nadzorem ustanowionej w r. 1868 kraj. Rady szkolnej:
Akademickie gimnazyum wyższe, uważane dziś za ruskie, ponieważ w 4 klasach niższych jest ruski język wykładowym, zaprowadzone 1772, od r. 1850 składa się z 8 klas.
Gimnazyum dominikańskie z wykładem niemieckim powstało w r. 1818, od r. 1850 składa się z 8 klas.
Gimnazyum Franciszka Józefa, w którem wykład jest polski, zaprowadzone i utrzymywane przeważnie kosztem miasta w r. 1851, pierwiastkowo 4-klasowe — otrzymało w r. 1864 klasy piątą i szóstą, a w r. 1868 siódmą i ósmą.
Szkoła realna wyższa o 6 klasach, zorganizowana ostatecznie w r. 1856.
„Szkoła wzorowa główna“ dla chłopców; „Szkoła wzorowa dla dziewcząt“ u zakonnic ormiańskich; „Szkoła główna u Dominikanów“ dla chłopców; „Szkoła główna“ pod imieniem „Elżbiety“ dla chłopców i osobna szkoła trywialna dla dziewcząt; „Szkoła główna dla dziewcząt“ u panien „Benedyktynek“; „Szkoła dla dziewcząt u Sióstr Miłosierdzia“; „Szkoły trywialne“ dla chłopców i dziewcząt przy kościołach parafialnych po przedmieściach: u Maryi Magdaleny, św. Anny, św. Marcina, św. Antoniego, św. Mikołaja i na dworcu kolei żelaznej; „Szkoła ewangelicka“ główna pod zarządem superintendentury; Trzy „Szkoły niemiecko-izraelickie“.
Oprócz tych istnieje jeszcze dziewięć rozmaitych konwiktów męzkich i żeńskich u osób prywatnych i klasztorne u PP. Sakramentek i Sakrekerek.
W r. 1871 otworzono dwie szkoły czyli „seminarya nauczycielskie“ męzkie i żeńskie w miejsce dawnych kursów dla pedagogów.
Istnieją tu nadto prywatne zakłady, a to: „Szkoła przemysłowa“ miejska otwarta w 1866; „Szkoła organistów“; „Szkoła diaków“ pod zarządem Stauropigii przy cerkwi wołoskiej; „Szkoła dramatyczna“ otworzona w r. 1869 przez Towarzystwo przyjaciół sceny narodowej; „Szkoła muzyczna“ przy Towarzystwie muzycznem; „Szkoły gimnastyczne“.
Zakład narodowy imienia Ossolińskich, założony w r. 1817 przez Józefa Maksym. hrabiego na Tenczynie Ossolińskiego, oddany na użytek publiczny r. 1826. Celem jego jest gromadzić zbiory ksiąg, rękopismów, dyplomów, autografów, monet, medali, malowideł, rysunków i innych dzieł sztuki, minerałów, zabytków starożytności, osobliwie polskich, na użytek publiczny i celem przekazania ich potomności. Teraźniejszy stan zbiorów, mieszczących się w przeznaczonem ku temu zabudowaniu jest następny: 60.690 dzieł drukowanych w przeszło 100.000 tomach, 1872 rękopismów, 6733 rycin, 515 map i atlasów, 464 obrazów olejnych, 419 dyplomów, 1151 sztuk zabytków starożytności, 2552 autografów, około 10.500 sztuk monet i medalów, 1333 sztuk minerałów, 1767 muszli i t. d. Za teraźniejszego kuratora Jerzego ks. Lubomirskiego, uporządkowane zostało wzorowo muzeum starożytności w osobnym ku temu celowi przeznaczonym oddziale gmachu zakładowego. Wstęp wolny we wtorek i piątek od 3. do 5. godz. po południu, między innemi jest w tem muzeum godny widzenia w osobnych dwóch szafach zbiór wykopalisk z Wysokiego Zamku, zebranych w czasie sypania kopca przez p. Antoniego Schneidera.
Zakład narodowy ruski i istniejące przy niem Towarzystwo literackie: „Hałycko-ruska matyca,“ utworzone w r. 1857, w celu podniesienia oświaty przez wydawanie książek naukowych w języku ruskim, w przeznaczonym ku temu gmachu: „Domu narodnym.“ W tym gmachu istnieje kasyno ruskie, gymnazyum akademiczne, nieuporządkowane dotąd muzeum starożytności i biblioteka ruska. W obszernej sali posiedzeń daje czasami koczujące jakie towarzystwo teatralne przedstawienia w języku ruskim. Salę tę wynajmuje zakład na wystawę sztuk pięknych i na bale, koncerta itp.
Bractwo Stauropigialne przy cerkwi wołoskiej, posiada znaczny księgozbiór dzieł ruskich, i dawnych manuskryptów tudzież własną drukarnię i księgarnię.
Towarzystwo muzyczne zreorganizowane w r. 1858 ze szkołą muzyki.
Teatr w gmachu hr. Stanisława Skarbka od r. 1843. W olbrzymim gmachu trzypiętrowym mieści się prócz lokalności dla sceny polskiej i niemieckiej, sala redutowa w której odbywają się posiedzenia sejmowe, kasyno obywatelskie i urządzona w tym roku pysznie przez cukierników Żmudzińskiego i Kosteckiego kawiarnia i cukiernia; niemniej wiele bardzo sklepów i składów.
Towarzystwo agronomiczne utworzone w roku 1845. Komitet towarzystwa ma kancelarye swe w kamienicy Dąbrowskiego na Chorążczyźnie. Posiada własną przeważnie z dzieł gospodarskich składającą się bibliotekę około 8400 tomów liczącą i archiwum swoje.
Towarzystwo ogrodniczo i sadownicze, utworzone w r. 1866, ma szkółkę ogrodniczą przy ulicy Piekarskiej.
Nowszemi czasy powstało wiele towarzystw mających na celu zabawę i naukę, np. Stowarzyszenie katolickie „czeladników“; „Koło“ młodzieży handlowej, towarzystwo „Sokół“, „Gwiazda“, towarzystwo „Orła białego“ itd.
„Zakład głuchoniemych“ otwarty 1830; „Zakład dla ślepych“ fundowany 1845 przez Wincentego Skrzyńskiego; towarzystwo „Dobroczynności“ i „Zakład wychowawczy sierot“ płci żeńskiej na Rurach; trzy chrześciańskie „ochronki“ a 1 żydowska, dla małych dzieci i niemowląt; „Zakład sierot magistratualny“, na Zielonem; „Zakład sierot u siostr Miłosierdzia“; „Zakład ochrony chłopców Św. Antoniego“ za strzelnicą; „Zakład ochrony dla chłopców ormiańskich“ przy ulicy niższej ormiańskiej i inne.
Szpitale: „Szpital powszechny,” zwykle zwany u Pijarów, i istniejący tymczasowo przy nim zakład dla obłąkanych, założony po zniesieniu klasztoru OO. Pijarów w r. 1783, przeznaczony dla chorych miejscowych i obcych, dzieli się na 5 oddziałów. „Szpital izraelicki“ założony w końcu XVIII wieku przez gminę izraelską na przedmieściu Krakowskiem. „Dom ubogich i kalek“ u św. Łazarza założony w r. 1618 połączony z dwoma innemi i dawnemi szpitalami po zniesieniu tychże w r. 1785; a to św. Ducha i św. Stanisława tudzież ruskiego szpitalu dawnego przy cerkwi św. Onufrego. Oprócz szpitalów istnieją jeszcze stowarzyszenia dobroczynne: „Szpital u siostr Miłosierdzia“, „Towarzystwo czynnej miłości bliźniego“ z biorem w kamienicy przy kościele Dominikańskim, towarzystwo św. Wincentego a Paulo, towarzystwo św. Józefa Arymatei ku pogrzebaniu ubogich chorych itd.
