Rozrywki Naukowe/Sprężystość
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Rozrywki Naukowe |
| Wydawca | Jan Fiszer |
| Data wyd. | 1910 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Jan Harabaszewski |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Ugnieść w palcach dużą gałkę z ośrodka bardzo świeżego chleba, nadając jej postać, najeżoną kolcami, jak to przedstawia figura 4 w rozmiarach rzeczywistego wykonania.
Połóż ten przedmiot na stole i uderzaj weń z góry silnemi razami pięści. Niepodobna zmienić formy gałki. Bez względu na siłę zadawanych razów materja sprężysta, chwilowo spłaszczona, przybiera zawsze pierwotną postać. Oto inny jeszcze sposób zademonstrowania praw sprężystości; posługujemy się również gałką z ośrodka chleba. Rzuć gałkę na podłogę z całej siły, uderzenie o podłogę nie zniekształci jej, podobnie jak tego nie uczyniły razy pięści, na ziemi odnajdujesz dawną gałkę z chleba, którą od skutków uderzenia ochroniła sprężystość jej. Doświadczenie udaje się jedynie z ośrodkiem z bardzo świeżego chleba.
Kawałek kauczuku wyciągniętego daje również uderzający przykład sprężystości ciał, po wyprężeniu wraca do pierwotnego kształtu. Wszystkie ciała stałe, aczkolwiek nie są jednakowo sprężyste, wykazują jednak tę własność w różnym stopniu; z pewnym nakładem sił można je mniej lub więcej wydłużać, a one znów mniej lub więcej powracają do swej pierwotnej formy.
Na wykładach fizyki wykonywa się interesujące doświadczenie przeniesienia uderzeń za pomocą serji kul ze słoniowej kości, zawieszonych na cienkich nitkach. Oto to samo doświadczenie, wykonane jedynie z kilkoma monetami. Połóż pięć lub sześć monet na płask na stole tak, żeby jedne drugich dotykały i uszykowane były pod linję prostą.
Weź monetę, zaczynającą szereg, i rzuć ją na inne tak, żeby przez pewien dystans ślizgała się; na skutek uderzenia, przeniesionego dzięki sprężystości monet, odskoczy jedna moneta z drugiego końca.
Rzuć odrazu dwie monety, również dwie odskoczą z przeciwległego końca.
Figura 5 pokazuje wyraźnie sposób postępowania, zapewniający powodzenie doświadczenia. Dobrze, jest uszykować monety na powierzchni stołu bardzo gładkiego, nadto trzeba posiąść pewną wprawę w rzucaniu monety na odległość z pewną prędkością.
Trzymaj orzech między palcami dużym i średnim w ten sposób, by palec wskazujący dotykał części śpiczastej orzecha, a szczelina była w zetknięciu z dużym i średnim palcem; przy mocnym ściskaniu między temi palcami, szczelina otwiera się zlekka u góry, gdyż nacisk zmniejszył średnicę orzecha, a w kierunku, gdzie niema ciśnienia, średnica się zwiększyła; dla tego szczelina rozwarła się.
Można w ten sposób zawiesić orzech na końcu palca i powołać w formie żartów do skonstatowania, że ani na palcu, ani na orzechu niema kleju. Eksperyment ten, dobrze wykonany, nie omieszka wzbudzić zadziwienia wśród widzów. Na naszym rysunku (fig. 6) nadano trochę za duże rozmiary szczelinie.
