Słownik etymologiczny języka polskiego/Zbroja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Zbroja. Kamienie i gałęzie tworzyły zbroję najpierwotniejszą, ale już Arjowie ciskali i z proc kamyki, kije zaś mieli sękate i opalane, dalej siekiery i młoty; nasadzali też na kije groty kościane czy kamienne (oszczepy), lub lekkie (trzciny itp.) z grotem mniejszym z łuków wypuszczali. Używanie kruszców, głównie żelaza, wydoskonaliło zbroję, ale słowiańska jeszcze i w wiekach po Chr. bywała wcale uboga; nie znała hełmu, pancerza, miecza; konnicy nie było. Głównie walczył Słowianin strzałami, i zatrutemi; miewał w ręku dwie lub trzy sudlice (oszczepy) i zakrywał się szczytem drewnianym (krótką, okrągłą tarczą). Wypadał z lasów i chronił się do nich, więc zimą go wojowano, gdy błota zamarzły a liście opadło. Od sąsiadów przejmywał nową broń z nazwami (p. hełm, miecz, szabla); handel bronią kwitł bardzo, i Karol W. zakazał 805 r. wywozu zbroi i pancerzy do Słowian (niem. brunnia, ‘pancerz’; z tego cerk. i czes. brnie, nam już obce). Słownik uwydatnia to ubóstwo broni; obfity on co do strzał-szypów (łuku itd.), zna kije, siekiery i młoty, noże (mieczów i Niemcy od Gallów dostali, jak i Rzymianie). Od 9. wieku, od walk zachodnich i wschodnich, wzmaga się siła bojowa, dotąd tylko liczbą groźna; nastaje ciężka konnica, z włócznią - kopją przydługą, w pancerzu i hełmie. Od prostych wojów wyodrębniają się wiciędze i drużyna książęca, oddana walce, uzbrojona i wyćwiczona, zaród i szlachty późniejszej; za Mieszka I i Bolesława W. odznacza się już zwycięstwami. Średniowiecznych dalszych dziejów wojskowości i zbroi nie dotykamy; obce słownictwo zalewa je i później, niemieckie (wprost, lub częściej za pośrednictwem czeskiem), czeskie (szczególniej w 15. wieku), węgierskie (za Batorego); Lubieniecki w Poloneutychji kreśli dosadnio dawną zaśniedziałą wojskowość przed reformą Batorową, a w fraszkach wykpiwają »okazowanie« (ruszenie pospolite), mazowieckie szczególnie, i wyprawy wszelakich Albertusów. Ponowny upadek gotowości wojennej i uzbrojenia zaciężył nad 18. wiekiem; w jej odnowieniu górowały wpływy najpierw niemieckie, szczególniej pruskie, później francuskie; słownictwo, mianowicie dzisiejsze, bywa wręcz międzynarodowe i usuwa się z pod dalszych uwag.
