Słownik etymologiczny języka polskiego/biada
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
biada, dziś tylko w okrzyku, stąd biadać, biadanie; rzeczownik sam dziś bieda; biedny, biedzić się, biedota. Więc utraciliśmy rzeczownik biadę, stały w biblji, np. »rani cię pan biadą« (‘ubóstwem’, Leopolita), »będziesz cirpieć biadę« (‘potwarz’, Leop.), »rozmnożę twoję biadę« (‘biedy twoje’, Leop.); »z niedostatków albo z biady«, psałterz, tamże biednik, ‘ubogi’. Ogólne w 17. w. biadaszek i biedaszek, ‘nędzarz’, »barwa (‘liberja’) biadaszkowa na grzbiecie«, »ach! biadaszku!« (‘niestety’), »biadaszkuż, żem tam nie był«; »o biedaszku śpiewać« znaczy wprost ‘biedę klepać’, r. 1666 »wiem, że w Polszcze niejeden o biedaszku śpiewał piosnkę«. Powtóre utraciliśmy już oddawna prasłowiańską pobiadę, ‘zwycięstwo’, (Pobiedziska, miejsce gdzie je odniesiono), cerk. poběda, poběditi, ‘zwyciężyć’, uběditi, ‘przekonać’ (tak samo rus. priedubieżdienije, ‘uprzedzenie’, ubieżdat’, ‘przekonywać’); porów. biedzić, ‘pasować się’, biedzenie, Kwiatkowski w r. 1564. U Czechów, tak jak u nas, bída, ‘bieda’, bieda, ‘biada’; u Bułgarów i Serbów běda i o ‘obmowie, potwarzy’; wszędzie jest i biedny, powtarza się i nasz biedak, biedactwo (małorus. bidolasznyj). Brak w lit.; jest w niem., gockie baidjan, ‘zmuszać’ (czy i grec. peithō, ‘namawiam’, por. czes. nabizeti, ‘podbudzić’; łac. fido, ‘ufam’, fides, ‘wiara’?). Narzeczowe biad(k)ować się, »pójść w biady« (o zapasach), zachowało również pobiadę, ‘zwycięstwo’.
