Słownik etymologiczny języka polskiego/brać
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
brać, biorę (i bierzę), bierze; brać i wezbrać się (w drogę do...), wybrać się; częstotliwe bierać, z dawnego birać, w złożeniach z przyimkami: zabierać itd. Znaczyło pierwotnie ‘nieść’, jak łac. i grec. ferō; p. brzemię. Znaczenie przenosi się wielokrotnie, por. niem. ge-bären, Ge-bärde, Ge-bühr; lit. birti, ‘sypać się’, berti, ‘wiać zboże’. Przeważnie o złożone czasowniki oparł się trojaki szereg wyrazów, rzeczowników głównie:
1) Od brać, brany: branka, braniec, ubraniec, ‘giermek’, biblja; wybraniec, w psałterzu; »wybraniecka piechota« Batorego.
2) Od biorę: bierny; spadkobierca; odbiór (odbiorca); zbiór (zbiornik); obiór; ubiór; wybiór (wybioryczny, ‘wyborowy’; ale wybiórki przeciwnie: ‘odpadki’); rozbiór. Rzeczowniki te, nie pierwotne, zastąpiły widocznie (por. zbiór lub ubiór) dawniejsze, mianowicie owe pierwotnego szeregu:
3) bor (greckie foros, ‘danina’, litew. baras, ‘gromada’), t. j. do pierwiastku bher z wokalizacją na -o, np. pobór, poborca; wybór, wyborowy, wyborny, wyborca, wyborczy; zabór, zaborczy; zbór, zastąpione przez zbiór, zachowane w znaczeniu ‘synodu’, ‘synagogi’, t. j. ‘zgromadzenia’; zborowy.
4) Czwarty szereg, od częstotliwego birać, wyjątkowo ocalał w dawnym języku: obirki.
P. bierka, biernia, brzemię, sobór, ubiór.
