Słownik etymologiczny języka polskiego/drzeć
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
drzeć, drę, darł; częstotliwe dzierać z dzirać; rozdrzeć, rozedrę, rozdarł (zamiast rozdrzeć mówimy rozedrzeć, wedle rozedrę, ależ drzeć przestawką z der-ti powstało, gdy tylko w drę półgłoska między d-r ogłuchła, więc jego roze- uprawnione), rozdzierać; wydrzeć, wydzierać, wydzierca, wydzierczy; podrzeć; zadrzeć, zadarł, zadzierać, zadzierka; zdrzeć, zdarł, zdarty (mówimy zedrzeć, wedle zedrę), zdzierca; obedrzeć, obdarty, obdartus (końcówka łacińska). To dziś jedyna odmiana; do 16. w. była inna: drać, dziorę, dzierzesz, drał, drany (jak brać, biorę); jeszcze Biernat w Ezopie tak odmienia; por. urobienia: dzierzęga (p.), drała dać (‘uciec’); drany, odrany (nie odarty), Odraniec, dranica, drań, drańcie, drantywy. Pierwotne *dzior-, p. paździerze; dr- w nazwach: Odrzykoń, Odrowąż (węże odzierano z skóry dla wszelakich celów); odra, ‘wysypka’, por. rus. odriny, ‘plewy’. Prasłowo; litew. dirti, deru, ‘drzeć (skórę)’, ‘bić’; grec. derō; ind. drnāti, ‘pęka’; goc. disteran, ‘rozdzierać’, niem. Zorn, zerren; z l zamiast r, p. dłoń. Z o, p. Zadora. Liczne dalsze urobienia: drapać i i.; por. nader; dracz, dawna nazwa dla ‘berberysu’ i ‘agrestu’, draka, ‘bójka’ (drało, drań i drjań, draka, są i dobre ruskie słowa!). Nazwy stąd dla ubioru, bułg. drěcha, czes. drasta (czes. dralo i dralec, ‘magnes’, nowe to wymysły), dranc, ‘łach’, drancowati, ‘łupić’, drancerz. Obok dĭrati, jak bĭrati, był i bezokolicznik *der-ti (chociaż *berti nie istniało), jak nasze, serb., czes. drzeć, drijeti, drziti dowodzą; do niego dorobiono (jak do mrzeć mrę): drę (bezokol. darć jest »litewski«; przestrzegają przed nim Wilnian Jezuici r. 1711); są i narzeczowe derty itp.; z inną samogłoską, lit. durti, ‘kłóć’, p. dziura. Z innych języków ind. dīrjate, ‘pęka’, darī-man, ‘roztrzaskanie’, dara-, ‘dziura’, drta-, ‘pęknięty’, drti-, ‘miech (skóra odarta)’, grec. edarēn, ‘rozdarto mię’, doros, ‘miech’, dratos i dartos, ‘obłupiony’. Podzarł, ‘podarł’, narzeczowe; »przed się drzeć«, biblja, ‘pędzić’ (por. drała dać).
