Słownik etymologiczny języka polskiego/gospoda
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
gospoda, gospodzin (dalsza odmiana: gospodzina lub skrócone gospodna; wołacz: gosponie!, z gospodnie!), przymiotnik: gospodnowy i »angioł gospodzinów«; gospodyni, gosposia, gospodza (‘pani’; jeszcze w 17. w. u Morsztynów dla ‘kochanki’, wołacz dawny: gospodze!). Pierwotnego rzeczownika gospodź (ruski wołacz: hospodi!) już wcale nie znamy, tylko urobienia z -in, -ja (gospodza z *gospodja); gospodź był ‘panem’ (poć = lit. patis, ‘małżonek’, ‘sam’; grec, posis, ‘małżonek’, potniā, ‘władnąca’, des-potēs; ind. pati-, ‘pan’, ‘władca’, ‘małżonek’) gości, więc to samo co łac. hospes z *hostipotis, ‘ugoszczający’ (stąd hospitium, hospitale, niem. Spittel, nasz szpital); gościpoć skrócono, jak w łac., na gospodź; od tego pochodzi zbiorowe gospoda (‘miejsce ugaszczania’, u bogatych Słowian osobne dla tego domostwo), a stąd gospodarz. U nas gospodzin (stały jeszcze w pierwszej części psałterza florjanskiego około r. 1380) zupełnie ginie, wobec pana, w ciągu 15. w.; już w biblji rzadki.
