Słownik etymologiczny języka polskiego/jar
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
jar, jarek, jaruga, ‘wąwóz’, od 10. wieku, z rus. jar z turec. jar, ‘stromy brzeg’, bułg. jar, w tem samem znaczeniu, serb. jarak, jaruga.
jar, jarz, jaro, jary, jarzyna; jarosz, jarstwo, ‘wegetarjaństwo’; jarny albo jarowy, o ‘polu letniem’; wszystko w przeciwieństwie do ozimego i oziminy; jarka, ‘zwierzę czy roślina tegoroczna, tej (lub poprzedniej) wiosny i lata’, np. »jarka, marchew siana przed św. Janem«; »żyto i pszenica jara«; ‘jałówka’; niema tylko jara czy jary w znaczeniu wprost ‘wiosny’, są przykłady w cerk. i czes., z jara, ‘z wiosny’, jest i w naszym Janczarze, ależ on z Czech wyszedł. Toż i tak samo u wszystkich Słowian, jar, jarica, jarina, jarec, znaczy ‘zboże jare’; tylko u nas jarzyna nabrało ogólniejszego znaczenia ‘warzywa’; zato u innych Słowian częstsze od jar- nazwiska młodych kur, owiec, psów. Prasłowo: brak w lit.; niem. Jahr (goc. jēr), awest. jār-, ‘rok’, grec. hōrā, ‘pora roku’, ‘rok’, hōros, ‘rok’, łac. hornus, ‘siegoroczny’ (z *hōiorinos). Słowiańskie jar (nie mówimy o licznych pożyczkach, z nich tylko jedną wyżej przytoczyliśmy) jest czworakie, więc obok jar, ‘wiosna’, jest:
jary, ‘krzepki’ (»stary, ale jary«), jarzyć się, ‘żarzyć się’, rozjarzać, »słońce jare« (ale wosk i miód jarzęcy od jarny, ‘lipcowy’); u nas mniej używane, tem bardziej na Rusi, o ‘wściekłej odwadze i złości’, razjarit’ sia, jarost’, ‘wściekłość’, cerk. jar, ‘silny, ostry’, jarost’, ‘gniew’. To jar- pojawia się w imionach, znacząc to samo co święty; jeden i ten sam bożek nazywa się Świętowit w Arkonie, a Jarowit w Hawelbergu; Jarosław, Jaropełk = Świętosław, Świętopełk. Znowu brak w lit.; łączą łac. ira, ‘gniew’, grec. dzōros, ‘krzepki’;
jar, u nas nie zastąpione, o ‘wełnie owczej i koziej’, cerk. rus. bułg. serb. jarina, ‘wełna’, lit. ēras, ‘jagnię’, prus. eristian (zdrobniałe, ‘jagniątko’), łac. aries, ‘baran’, grec. erifos, ‘cap’, eiros, ‘wełna’;