Słownik etymologiczny języka polskiego/sad
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
sad, ‘ogród’; sadzić, sadowić; sadownik (‘ogrodnik sadowy’); sadz (sad 1500 r.) na ryby, dziś tylko sadzawka; sadza, ‘osad od dymu’; sadzać; złożenia osadzać, zasadzać (zasadzka), wysadzać się na co; posadzać kogo (‘siąść wyżej niż on’); sadno, mylnie sedno, ‘odtręt, odcisk od siodła’, »trafił w sadno«, ‘dotknął boleśnie’, »w sedno rzeczy«, ‘w jądro’; sadnisty (o koniu); sadło, ‘tłuszcz obrastający, nasadzający się’ (przyrostek jak w miot-ła). Niezliczone inne urobienia, np. zasada, zasadniczy (!); nasad, ‘okręt’ (szczególniej na Bałkanie znane); posada; obsada (np. ról); osada, osadnik; posadzka; dosadzać komu; sadyba, zamiast sadziba, całkiem ruskie; posadziciel (przy weselu, ‘drużba’); przysadzisty, i t. d. Wszystko do sied-, p. siedzieć. Przeważna ilość tych wyrazów już prasłowiańska, np. cerk. sażda, rus. saża, czes. sáze, ‘sadza’; cerk. rus. itd. sało, czes. sádlo; serb. rus. czes. sadno; cerk. sad, o ‘sadzeniu roślin’; cerk. rus. dosada, dosaditi, o ‘dokuczaniu’; dawne rosada z roz-sada. Inne są już litewsko-słowiańskie, albo prasłowa, por. lit. suodżiai i suodżios, ‘sadze’, sodinti, ‘sadzić’, ind. sādajati, goc. satjan, niem. setzen. Jak sadowy, sadownik dowodzi, sad był pniem na -u (»w sadu«, zawsze w dawnej czeszczyźnie). Posadnik na Rusi odwieczna (już w 10. wieku) nazwa ‘grododzierżcy, kasztelana’, np. w Nowogrodzie, od posada (nasza ‘osada’). Sadzonka, ‘szczep’, sadznik, dawna nazwa ‘szkółki, rozsadnika’; posadnia, posadzej, ‘klatki i waby na ptaki’; sadzel, ‘wrzód, fistuła’; ich dz z dj, jak w sadza.
