Proporcyonalność członków dzielimy także na dwa poddziały, na jednorodność i ruch. Jednością nazywamy, kiedy każda część z osobna, miarą odpowiada cołości; członków więc młodzieńca nie należy wiązać z członkami starca, ani tłustych z chudemi, ani zgrabnych z niedołężnemi i ociężałemi. Nie dawaj także mężczyznie członków kobiecych, a niechaj postawa i ruch starca nie będą téj saméj żywości co młodzieńca, ani kobiecy ruch podobny do męzkiego; tak czynić należy, aby ruch i członki człowieka silnego takie były, żeby w nich stan zdrowia jego był wykazany.
Postacie ludzkie powinny mieć ruchy odpowiednie do swych czynności, tak aby patrzący na nie zrozumiał co myślą albo mówią, można się zaś tego nauczyć naśladując migi głuchoniemych którzy mówią za pomocą ruchów rąk, oczów, brwi i całéj postaci chcąc wyrazić myśl jaką. — Nie śmiej się ze mnie, że ci podaję nauczyciela niemowę, który ma cię nauczyć sztuki (mówienia) któréj sam nie umie; ale on cię lepiéj nauczy ruchami swemi aniżeli ktokolwiekbądź inny słowami. Ty więc malarzu jakiegokolwiek rodzaju, uważaj ile razy ci się zdarzy, i na przymioty mówiących, i na rodzaj przedmiotu o którym mówią.
Nie rób obwodów postaci swoich inną barwą jak jest tło na którém się te postacie kończą, czyli abyś nie robił ciemnych konturów pomiędzy tłém a postacią twoją.
W rzeczach małego rozmiaru nie może się mieścić tyle błędów, ile w dużych, a to z tego powodu pochodzi, że gdy przedmiot mały jest, czy będzie przedstawiał człowieka czy zwierzę jakie, części jego z powodu wielkiego zmniejszenia niemogą być tak skończone jakby tego autor pragnął: skoro więc nie będą skończone, błędów w nich rozpoznać nie będzie można. Jeżeli naprzykład patrzyć będziemy na człowieka z odległości 300-stu łokci usilnie starając się osądzić, czy jest piękny czy brzydki, czy potworny, czy zwyczajnych kształtów; pomimo całéj usilności nie będziesz wstanie zdać sobie z tego sprawy; a powód jest ten, że w téj odległości, człowiek jest tak dalece zmniejszony, że części jego rozróżnić nie można. Jeżeli się chcesz stanowczo przekonać, jak dalece człowiek zmniejszony będzie skutkiem odległości, postaw palec wprost oka na odległości ręki, i zniżaj tak lub podwyższaj palec, aby jego koniec wypadł pod postacią na którą patrzysz, a spostrzeżesz zmniejszenie niedouwierzenia; dla tego częstokroć w odległości, postaci przyjaciela nawet rozpoznać nie można.
Malarze częstokroć do rozpaczy są doprowadzeni przy naśladowaniu natury, widząc że malowidła ich nie mają ani téj wypukłości, ani życia jakie mają przedmioty widziane w zwierciadle; (patrz Rozdział 341) sądząc, iż powodem, tego jest ich nieudolność, nie zaś przyczyna któréj nie znają. Niepodobna aby przedmiot malowany wydawał się tak
