Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/126

 Chyba, sp. i przysł., może tylko; jeśli tylko nie, wyjąwszy, oprócz, okrom, mimo, gdy, gdyby; zdaje się, pewnie, tylko, ale.

 Chybać — p. Chybnąć.

 Chybiać i Chybić, nie trafiać, spudłować; nie osiągać; mijać się z celem: mijać; ominąć, minąć; nie dojść do celu, do skutku; nie obrodzić (o zbożach, warzywach i t. p.); zboczyć; zbłądzić, omylić się; nie ziścić się, nie sprawdzić się; nie przyjść w porę; zawieść, nie dopisać, nie udać się; nie wystarczyć, braknąć; na chybił, trafił = na los szczęścia, na oślep, albo dobrze, albo źle; ani chybi = bez wątpienia, niechybnie, napewno; z pewnością.

 Chybiony, nieudały, nieudatny; który zawiódł oczekiwanie, który nie odpowiedział celowi.

 Chybki, szybki, prędki, skory, żarki, żwawy, rączy, gibki.

 Chybnąć, chybać, zabujać, zakołysać, zawahać, zachwiać, przechylić (czółno); ominąć, nie osięgnąć, nie udać się.

 Chybnięcie, przechylenie się, zakołysanie ś. (łódki, czółna); zwichnięcie krzyża u dzieci.

 Chybotać, chwiać czem, machać, kołysać, poruszać, bujać; C. ś., kołysać się, chwiać się.

 Chybotanie, kołysanie.

 Chyc!, hyc! wyrażenie nagiego skoku, szust! myk!

 Chycać, biec z podskokami.

 Chychot, chychotać p. Chichot.

 Chycić — p. Chwytać, Chwycić.

 Chyl (-u), łć., mlecz kiszkowy, płynna substancja, powstająca w kiszkach w czasie trawienia pokarmów.

 Chylić, nachylać, zniżać na dół lub ku dołowi, naginać, giąć, zginać, przychylać, schylać, nakłaniać, skłaniać; C. głowę przed kim = uznawać z czcią czyją wyższość, uczuwać cześć albo upokarzać się przed kim, pokornie poddawać się czemu; C. ś., nachylać ś., naginać ś. ku ziemi; przechylać ś., skłaniać ś., zgadzać ś. na co; zniżać ś., zapadać, zbliżać się, starzeć się.

 Chylurgja, gr., choroba wyniszczająca, odznaczająca się mlecznem moczeniem.

 Chył, chyłek, (-łka), blm., krzywizna, wygięcie.

 Chyłkiem, przysł., zgiąwszy się, pochyliwszy ś., przyczaiwszy ś., ukradkiem; podstępem, zdradziecko.

 Chym, (-u), blm., płynna część pokarmu w kiszkach.

 Chynąć, chylić, zwiesić, skłaniać; C. się = chylić się, skłaniać się (dzień się chynął); uskoczyć w bok.

 Chyr — chyrlanie; p. Cherlać.

 Chyrlać — p. Cherlać.

 Chytrek, człowiek chytry, przebiegły, mędrek, filut, frant, ostrożny.

 Chytrość, przebiegłość, przewrotność, chciwość.

 Chytry, przebiegły, kuty, szczwany, podstępny, wykrętny, zdradziecki, ostrożny, przezorny, mądry, ciekawy; chciwy, skąpy.

 Chytrze, przysł. od Chytry.

 Chytrzeć, stawać się chytrym, przebiegłym.

 Chytrzyć, postępować chytrze, używać wybiegów, łudzić kogo wybiegami, podstępnie.

 Chyżonogi, szybko biegnący.

 Chyżość, szybkość, rączość, pośpiech, prędkość działania, ruchu.

 Chyży, wartki, rączy, szybki, prędki, żwawy, chybki, zwinny.

 Ci, celownik lp. od Ty = tobie; mian. lm. od ten; jako przyrostek wzmacniający = zaiste, co prawda, wszak, np.: mam ci ja wprawdzie nieco grosza...., to ci zuch! to dopiero (a to ci awantura).

 Ciach, wykrz. wyrażający ciachnięcie czemś ostrem, przecięcie.