Datek, to, co się daje, dar drobny, płaca: D. ubogiemu (= ofiara, jałmużna), służącemu (napiwek).
Datować co = opatrywać datą: D. list. D. ś. odkąd = istnieć, liczyć ś., ciągnąć ś. od pewnego czasu (smutek jej D-uje ś. od śmierci męża).
Datownik, stempel do wyciskania daty.
Datura, łć. — p. Bieluń, roślina, pospolity chwast trujący o dużych białych kwiatach (fig.).
Davy’ego lampa, Lampa bezpieczeństwa, lampa, używana przez górników w kopalniach, w której płomień otoczony jest gęstą siatką drucianą, przez co nie może zapalić gazów zewnętrznych (fig.).
Dawać — p. Dać.
Dawalja, łć., Oślężyna, roślina z rodziny paprotników, z rzędu paproci.
Dawca (forma żeń. Dawczyni), ten (ta), co daje, obdarowuje (dawca życia).
Dawka, ilość lekarstwa, dawana na raz choremu, danie, doza; składka, podatek, danina.
Dawno, długi czas temu; D. a. Zdawna, Oddawna, długo: dawnośmy się nie widzieli; Z dawien dawna, od niepamiętnych czasów.
Dawność, rz. od Dawny, przeszłość, dawne czasy; przedawnienie, termin, po którym traci się do czegoś prawo.
Dawny, który był długo przedtym, przeszły, ubiegły, odległy, stary, starożytny, były (D. urzędnik); pochodzący z odległych lat, staroświecki, starożytny, antyczny (D. przesąd, ubiór); długo trwający, stary (D-na znajomość; w myśliw.: D. zwierz = najpierw przez psy ścigany na polowaniu; Po dawnemu, jak dawniej.
Dazymetr, Baroskop, przyrząd do mierzenia wilgotności powietrza (fig.).
Dąb (-ębu), drzewo z rodziny miseczkowatych (fig.); stanąć dęba (o koniu) = a) wspiąć ś. na tylnych nogach, b) postawić ś. sztorcem, stawić ś. dębem, oprzeć ś.; dać dęba = uciec, drapnać; chłop jak D. = sążnisty i zdrowy; kora dębu; w gimn. = postawa człowieka, stojącego na ręku; włosy stają dęba.
Dąbczak, Dębczak, młody dąb, kij dębowy.
Dąbrowa, Dębina, gaj dębowy, pole, na którym niegdyś rosła dębina.
Dąbrownik, miejscowość, w której są dąbrowy, gaj dębczaków karłowatych.
Dąbrówka, Gądziel, roślina z rodziny wargowych (fig.).
Dąć (dmie, dął); 1) dmuchać silnie, wiać; 2) D. ś., nadymać ś., puszyć ś., pysznić ś., zadzierać nosa, odrzynać ś.; 3) co = rozdymać, nadymać, wydymać (D. pęcherz); D. kogo = podburzać, podbechtywać; 4) lek.: szmer dmiący, dmuchający, mieszkowy = słyszany przy wadach serca; dęty ból = przy porodzie; cegła dęta = wewnątrz pusta; złoto dęte, perła dęta, piłka dęta (p. Dętka) = wewnątrz puste, wydymane.
Dąga, Dęga, klepka bednarska; sztaba żelazna u drzwi; pręga z uderzenia.
Dąs, dąsanie ś., grymas, kaprys, fochy.
Dąsać ś., stroić fochy, grymasić.
Dążność, dążenie, zadanie, usiłowanie, cel, tendencja.
