Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 050.jpeg

Ta strona została uwierzytelniona.

zinie i pobalzo, ‘poduszka’, ‘bety’, niem. Balken i Bloch, grec. falanks, ‘klin’, ‘belka’, falkes,bełka’ — są jednak w niem. itd. drugie słowa dla poduszki itd., Balg, Bulge (p. bułga niżej), ind. upo-barhanam, awest. barezisz, ‘poduszka’, niem. Polster; obok słow. *bolz-, lit. *balż-, jest z odmienną gardłową i prus. balgnan, litew. bałnas, ‘siodło’.

błysk, błyskać, (błyskaj, ‘grzmij’, psałterz; błyskanie, biblja), błyskawica (psałterz), błysnąć, błyskot(ki), błyskotliwy, błyszczeć, zabłysnąć, wyłącznie na Zachodzie (u nas, Czechów, Łużyczan: blyska se, blysk, blysztieti), gdy u Rusi (oprócz Małej Rusi) i na Południu tylko pień z miękką półgłoską i ě, p. blask, bleszczyć; ale ta sama odmienność powtarza się przy łyskać obok lśnić się, i dowodzi chyba, że łysk i błysk jedno, jak blesk- i lesk-, t. zn. że w łysk, lesk-, b- odpadło.

bo, przysłówek potwierdzenia; samo nie wystarcza, dodają mu wiem (1. osoba): bowiem, albo ciem (6. przypadek od ten, p.): bociem, razem lub rozdzielnie: »bo ja dał ciem wam ją«, »bociem zwolił« (‘bom wybrał’), biblja; boć; przedsuwają a i ale: abowiem, albowiem, abo (biblja: »abośmy sobie bracia«, »abo jest ciało« (u Leopolity w obu razach samo bo); abo w dzisiejszem znaczeniu, skrócone z albo, pojawia się również w biblji, »abo ja albo oni«, »zajutra abo po zajutrzejszem dniu«. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian; w cerk. ibo, nasze abo (bo), czes. neb(o), bo; twierdzą, że to bo jest odmienną wokalizacją od ba, lecz wolno o tem wątpić; ba, zdaje się, nie spójka, jak bo, lecz wykrzyknik (ogólno-ludzki) jak ha, pojawia się też w piśmie (inaczej w mowie potocznej) dopiero od 16. w.: ba, bawej (niby: ‘patrz, oto’), niby europejskie bah! Spójka bo służyła potwierdzaniu, lit. ba (a z odmienną wokalizacją pruskie be, ‘i’; lit. be- przy czasowniku dla oznaczania trwania, bet, prus. begi, ‘bo’), awest. potwierdza, grec. , jak, goc. , ‘jeśli’.

bób; prasłowo; wszędzie tak i w temże znaczeniu, prus. babo (pożyczka od nas?), łac. faba; bobek, dla ‘jagód wawrzynu’ (od 15. w., drzewo bobkowe, liście bobkowe=‘wawrzyn’) od ich podobieństwa do bobków owczego gnoju; »owce bobczą«.

bobak, »spać jak bobak w norze«, nowe, pożyczka z Rusi, gdzie i bajbak, przeniesione na ‘niedołęgę’ (a tam skąd?).

bobo, ‘straszydło’, bobak; dziś dla dzieci wyłącznie, niegdyś bynajmniej (w pisemnictwie pierwszy Solikowski r. 1565 i n. go używał), częste u Potockiego: »straszyć jako dzieci bobem«, »świat już nie strasznem śmierci bobem«, »jako wróbel owych bobaków zawieszonych na trześni«; »że to wielkie bobo«, r. 1637, itd. Ale z tego nie wynika, by to zawsze tak było; są i po innych mitologjach (np. greckiej) straszydła tegoż nazwiska: Baubō (nocna).

bobonek, bobonki, bobenki, popeniec, popiniec, poponiec, oponiec, pupienki, wszystko nazwy z r. 1472 (oprócz kilku innych) dla ‘alkakengi’, wprowadzonej przez Arabów do medycyny; nazwa polska z niem. boborell(a)(?).

bóbr. Prasłowo, pojawiające się jako bóbr i jako biebrz (nazwa rzeki Biebrza, obok nazwy Bóbr); i na Rusi ta dwoistość: bobr, ale dawniej biebrjan, ‘bobrowy’; czes. bobr,