Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 066.jpeg

Ta strona została uwierzytelniona.

bujurdun, tur. ‘rozkaz’, z bujur, ‘rozkazywać’.

buk, bucze (zbiorowe, »leśny prowent z dąbrowia i bucza«), bukowy, Bukowina, Buków, Bukowiec; bukiew, buczyna; bukwica (bukwa, bukuwica) r. 1472, ‘betonica’, dla liści owłoszonych, jak u buku, przezwana, a od tej bukwicy przezwano i inne rośliny o podobnej skuteczności, n. p. kuroślep, biała bukwica, ‘primula’ i ‘bellis perennis’ (r. 1472 i magduszkami przezwane, z niem.). Prasłowiańska pożyczka z niem., co od nas do Prusów przeszła; anglosas. bōc, bōctrēo, ‘buk’, niemiec. dawne buohha, dziś Buche (rodzaj niezgodny, żeński, nie męski, jak u Słowian); Buche zaś, to odpowiednik do łac. fagus (rodz. żeński), ‘buk’, grec. fagos, ‘dąb’. Praniemiec. postać była bōk; niem. ō w pożyczkach odpowiada słowiańskie u, (por. Dunaj i i.), więc o pożyczce niema co wątpić, lecz wszelkie wywody z faktu pożyczki wysnuwane (jakoby na prarodzinie Słowian buku nie było!) są mylne; buk nazywali Słowianie grabem (p.) i pożyczka niczego nie dowodzi. — Buk nabrał i innego znaczenia: bukwy są ‘litery’, ‘list’, ‘pismo’ (por. rus. bukwojed, ‘pedant’, bukwar, ‘komenjusz’, azbuka, ‘abecadło’; słowień. bukowski jezik, ‘łacina’, niby ‘książkowy język’), ale i to znaczenie pożyczka z niem.: goc. bōka, ‘litera’, bōkōs, ‘list’, ‘książka’, dziś Buch, Buchstabe. Zachodni Słowianie tego nie mają, to cerk. i południowe; tylko u Załabian bükwy, ‘książka’ (i ‘bukiew’).

bukat, bukon, w 16. i 17. wieku ‘kąsek’, ‘kawałek’, z włos. boccata i boccone, w tem samem znaczeniu, od bocca, ‘usta’.

bukłag(a), pisane i przez o, bukłak, bukłaszek, bukłaszka, ‘naczynie’, ‘bańka’, ‘dzban’, w 16. w. ogólne; przez Ruś z tur. bakłak; i na Małej Rusi bywa z u, na Wielkiej tylko z a i o. Częste u Reja, Leopolity i in. Co innego bukał, p. bokał.

bukszpan, od 16. wieku, z niem. Buchsbaum, z łaciń. buxus, a to z grec. pyxos. Co innego buksy, ‘spodnie’, z niem. Büxen (tak i Ruś brjuki z niem. Bruch pożyczyła); buksztele, buksztyl (wedle tego i babsztyl, urągliwe?) z Bogengestell, ‘podstawa’, »ze sklepienia wypadły buksztele«, Potocki; bukszpryt i bukszpir, ‘rodzaje masztu’, od niem. bug, ‘przód okrętu’.

bukwita, z niem. Buchweizen, ‘gryka’; r. 1532 buthveiss wypisane, narzeczowe; p. Grecja.

bula, dawniej buła (papieska), od pieczęci przywieszonej przezwana, łac. bulla, ‘pieczęć’, ‘pęcherzyk’, ‘guz’; stąd i buła, bułka (od 15. w.), bułeczka (dawniej bułka chleba), i bulba albo bulwa, na ‘ziemniaki’ od wszelakich »korzeni« przenoszona; bułka od nas na całą Ruś (bułocznik, ‘piekarz’).

bukiet, z franc. bouquet, zastąpił ‘równiankę’ 16. i 17. w. (od łac. nazwy ‘gaju’, boskietu).

bułany, o ‘koniach maści płowej’, z tur. przez Ruś, bulan.

bułat, ‘stal’, przez Ruś z tur. bulat, a to z pers. pūlād.

buława, tylko u nas i na Rusi (od niej do nas, czy odwrotnie?), ‘odznaka hetmańska’ (wielka i mała buława), ‘regiment’, ‘laska z grubszym końcem’; rus. buławka ‘szpilka’; mniemanego turec. początku(?); inni wywodzą od buły w znaczeniu niem. Beule, dawne būlla i pūlla (?).