Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 257.jpeg

Ta strona została skorygowana.

kłyk, ‘pień, trzon’, ‘staw u palca’; kłykieć, toż, i ‘pięść’; nazwa pogardliwa dla ‘wołu’ i ‘szkapy’ (kłych, kłys, i o ‘drzewie z wierzchołkiem nadłamanym’), stąd w przysłowiu: »przto (‘stój, pru!’) kłysiu, oto pień« P. kieł.

kment, ‘płótno cienkie’, ‘bisior’ (w pierwotnem znaczeniu!), pożyczka z niem., niepewna, pisana i przez g; u Czechów kment, ‘batyst’, więc przez nich przejęte, ale nie z niem. Gewand, ‘ubiór’, dla zbyt ogólnikowego znaczenia tegoż; to samo u Słowieńców z k, nie z g.

kmieć, kmiotek, kmiotówna, kmiotowic; kmiotaszek; kmiecy; służy u Słowian, oprócz Rusi Wielkiej i Łużyc, ‘znacznemu wiekiem i dostatkiem chłopu’, ‘sołtysowi’; w wieku 11.—13. oznacza ‘wysokiego urzędnika’: »kmetones regni«, »Adamie ty boży kmieciu, ty siedzisz u Boga w wiecu«, w dodatku do Bogurodzicy z 14. wieku; tyle co ‘baron’; z ‘starszyzny książęcej’ przeszła nazwa na ‘starszyznę wiejską’. Litwa zapożyczyła to słowo, ale jej kumetis, jak i pruski, spadł na ‘zagrodnika’. Poszło z łac comites (comes), pierwotnie ‘towarzysz’, dalej ‘orszak, świta, dwór’, nakoniec ‘naczelnik’; na Wschodzie słowiańskim niemal tak nieznane jak i żupan; głównie na Bałkanie i u Czechów, Polaków. W biblji, za przykładem czeskim, kmieć ‘starca’ tłumaczy. Nazwa Kmity nic nie ma z kmieciem spólnego; jest czeskie kmit, ‘łysk’, kmitati i kmitnouti, ‘błyszczeć’, więc od tego raczej.

kmin, »kminu dadzą«, ‘obiją’, Potocki, »kminku zadać«,‘obić’; kminkówka; na całym Zachodzie słowiańskim, z staroniem. kumīn z łac. cuminum z grec. kyminon, co w cerk. niezmienione, kjumin; źródło pierwotne semickie, por. hebr. kammōn; u nas jeszcze w 15. w. »kminem kramnym« zwany, więc nie hodowany. Stąd i niem. Kümmel.

kmotr, kmotra, kmocha, kmoszka; kmotrowski. Rodzice chrzestni, duchowni, zwali się compater i commater, włos. compare, comare, franc. compère, commère; Słowianie zapożyczyli to jako kąpetr i kmotra (zdwojenie spółgłoski zawsze zanika, samogłoska bezprzyciskowa głuchnie); tę dwoistość uprościli (por. niem. Gevatter, Gevatterin), mówiąc kąpetra (w 9. wieku) dla ‘matki chrzestnej’, albo kmotr i dla ‘ojca chrzestnego’; kąpetr(a) zaginęło zupełnie, ocalało tylko kmotr, kmotra; stąd prus. komaters. Przetłumaczone dosłownie znaczy ‘spółojciec’, względnie ‘spółmatka’; »duchowny ociec i mać«, tłumaczą je słowniki średniowieczne. Z kumem, kumą, nic nie ma spólnego co do pochodzenia, chociaż znaczenie im dziś spólne; p. kum.

knafel, knaflik i kneflik, knefliczek u Reja, ‘guz, guzik’, z niem. Knouf, Knofel, i Knefel, Knauf, Knopf; u Czechów knoflik do dziś pozostał; zapomniane u nas; p. knebel.

knap, ‘tkacz’, knapski, z niem. (Tuch)knabe, Knabe, ‘czeladnik tkacki’; Knabe, obok Knappe, jak zawsze ‘chłopca’ i ‘sługę’ oznacza; pochodzenie wątpliwe(?).

knebel, kneblik, »zakneblować usta«, z niem. Knebel od Knabe, ‘kołek’ (narzeczowe).

knecht, ‘szeregowiec’, z niem. Knecht, ang. knight, ‘rycerz’; pokrewne z Knabe?

knieć, dawniejsze kniat, nazwa roślin żółto kwitnących (‘caltha pa-