kraju, ‘zbieram, skupiam’ (a tu wkońcu i kryć należy: kradzież niby ‘ukrycie’); jeśli jednak d pniowe, to nasuwałoby się lit. skrosti, skrodżu, ‘rozłupywać, wywnętrzać’, i pachłoby to jawnym ‘rozbojem’, ‘chąśbą’, gdy poprzednie byłoby ‘nocną, tajoną rzeczą’. Złożone: świętokrajca z świętokradca, i dalsze od tegoż pochodne.
krata, kratka; »sprawa kratkowa«, ‘sądowa’, kraciasty, ‘w kraty’, kratkować; »krata klasztorna«; krata, ‘więzienie’; »kratki sądowe«; »krata ogniowa albo ruszt«. Z łac. crata, crātes, ‘płot pleciony’. Ale krater, ‘czasza’ i 'zagłębienie wulkanu’, z grec. łac. crater.
krawat(a), krawatka, słowo europejskie, franc. cravate, nazwane od Krawatów, t.j. ‘Kroatów’ (od nich i nasza dawna karwatka, ‘krótka kurta’).
krawędź (dawniej krawądź), krawędzi, ‘brzeg ostry, kant’; od krawać (p. krój), z przyrostkiem zbiorowym -dź, jak w cigiędź albo łabędź.
krawiec, krawcowa, krawczyk, krawiecki, od krawać, p. krój.
krąg, krążyć; kręgowy, kręgosłup, okręg, okrężne, ‘dożynki’; krągły, krąglak, okrągły, okrągłość, zakrąglić, zaokrąglić; zakrążyć; krążek, krążać, ‘krajać w krążki’ (np. kapustę), krążak, ‘nóż do krążenia’ lub ‘szatkownica’; krążownik tłumaczy niem. ‘Kreuzer’. Krężel ‘wrzecionko’ (r. 1553), u kądzieli i u maślnicy. Urobione przyrostkiem -ąg od kri- (krój), skri; słowo to samo co cerk. skriżal (z *skrigēl), różnica między niemi jak np. między knięgi (‘księgi’) a knigy; znaczenie równe. I niem. Ring (z hring) od tegoż skri- poszło.
kreda, 1472 r. krejda, kryda; kredowy; »brać na kredkę« (‘na rachunek’); z niem. Kreide, a to z łac. crēta; u nas i kreta dawniej częste, por. też cretales, ‘opłata szkolna dla mistrza’; »ziemia kretna« i krecista, w 16. wieku i u Knapiusza.
kredens, kredenc, kredencerz; kredensowy, kredensować (mylnie u Mączyńskiego r. 1564: kragancować); od włos. credenza, credenziere; ‘list wierzytelny’ (credenziale); ‘wiara’ (kredyt); ‘bufet’ (‘srebra stołowe i szafa na nie’); ‘izba dla służby’; ‘naczynie’ (»kredens z kryształu«); ‘kosztowanie’ (napoju, i podobne), a z tego ‘rozpoczynanie’ (pochodu, walki): »osobą swą wojskom kredensował« (‘przewodził’); ‘chłopca do stołu nakrywającego’ kredencerzem zowią; »gdy bez kredensu« (‘bez kosztowania przez podczaszego’, książę) się napijał, zadano mu truciznę«. Niem. kredenzen, toż samo.
krekorać, krokorać, ‘gdakać’, częste w 16. wieku, u Reja i i., »kokosz z jajem krokorała«, »czeski kohucik czyście krokorze«. Czes. krákor, ‘gdakanie’, dowodzi, że to zdwojenie z *kor-kor, od którego np. nazwy kruka, grec. koraks i łac. cornix, corvus (z czego nasz herbowy Korwin); poprawna jest więc tylko forma z o, ale na krekorać wpłynęło może krerać, kryrać, o ‘głosie gęsi, żórawia, łabędzia’.
krepel, u Stanka 1472 r. krapel, »ubogiej włodyki kraple«; ‘ciasto smażone’, ‘placek’, dawniej pośledniejsze (»mniejszy stanowie pieką kreple, więtszy torty«, u Reja); kreple, ‘pączki’, u Knapiusza i Haura; z niem. Krapfen, Kräpfel, prasłowa.
kreptuch, częste w 14.-16. wieku, niem. Kripptuch, ‘płótno żłobowe’
