Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/187

RACINE.

 Jan Racine, urodzony w r. 1639, z rodziny mieszczańskiej, licznemi węzłami zbliżonej do Port-Royal, siedziby jansenizmu (patrz Pascal), pobierał nauki w uczelni tego klasztoru, surowej z ducha ale pełnej dobroci i słodyczy dla swych wychowanków. Ze szkoły tej wyniósł gruntowną znajomość literatury greckiej. Zetknięcie z Molierem i jego sceną rozstrzygnęło o powołaniu Racine’a: on, wychowanek „samotników“, uważających teatr za dzieło zaguby, zostaje pisarzem dramatycznym. Pierwsze laury na tem polu daje mu komedja heroiczna Aleksander Wielki; dopiero jednak Andromaka (1667) zawiera to wszystko, co stanowi siłę, odrębność i wielkość Racine’a. Po „Andromace“ następują, w krótkich odstępach, tragedje Brytanikus, Berenice, Bajazet, Mitrydates, Ifigenja, Fedra (1677), oraz komedja wierszem Pieniacze (1668), będąca satyrą na współczesne sądownictwo.
 Od pierwszego swego wystąpienia, Racine zyskał namiętnych wielbicieli, jak niemniej namiętnych przeciwników: powstały dwa obozy, Corneille’a, będącego na schyłku swej wielkiej twórczości, oraz wschodzącej gwiazdy, Racine’a. Istotnie są to dwa światy, wyrazy dwu epok: Corneille epoki Ludwika XIII i ostatnich podźwięków dawnego rycerstwa, Racine oddychającego miłością dworu młodego Ludwika XIV. W przeciwstawieniu do Corneille’a, którego tragedja była tragedją woli, obowiązku, teatr Racine’a jest teatrem namiętności; obraca się wyłącznie niemal koło miłości, dając głęboką i porywającą analizę psychologiczną tego uczucia. W teatrze Corneille’a panował duch męski, w teatrze Racine’a kobiecy; miejsce bohaterskiego patosu zajmuje — częścią dzięki wpływowi Moliera — większa naturalność, ludzkość uczuć. U Corneille’a zawsze człowiek panuje nad namiętnością; u Racine’a namiętność nad człowiekiem. Zarazem, Racine upraszcza akcję,