ły, oraz patenta opuszczającym gimnazyjum. Na akcie uroczystym w Warszawie, prezyduje zwykle Kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego, niekiedy nawet sam Namiestnik Królestwa; na prowincyi najwyższy urzędnik miejscowy. Uroczystość po solennem nabożeństwie zagaja zwierzchnik zakładu, po czém wybrani uczniowie deklamują w różnych językach poezyje i czytają własne rozprawy; na prowincyi czyta także zwykle rozprawę jeden z nauczycieli. Akt uroczysty odbywa się zawsze przy końcu Czerwca; za dawnej organizacyi szkół, kiedy rok szkolny upływał z końcem Lipca, obchód ten nazywano: popisem publicznym.
Akta, wyraz oznaczający w ogóle zeszyty pism urzędowych, dotyczących pewnego przedmiotu. Ztąd akta są we wszystkich władzach urzędowych, które składają archiwa właściwe. — Obrońcy sądowi, adwokaci, mecenasi, utrzymują akta, dotyczące spraw im powierzanych. W dawnej Polsce takich akt prawie nie znano; były tylko księgi już oprawne mocno, i do nich, wpisywano co wskazywała potrzeba. Jeden urzędnik szedł porządkiem dziennym i wszystko wciągał do jednej księgi, drągi znowu swoje obowiązki rozkładał na wydziały, i dla każdego wydziału miał księgę oddzielną. Sąd każdy miał trzy księgi: regestr spraw, sentencyjonarz, to jest protokół sessyi, i dekretarz, to jest; oryginały wyroków. — Akta, księgi sądowe, w które się zapisują czynności dobrej woli. Czynność taka w dawném prawie polskiém nazywała się zapisem, (co tu nie znaczy legatu), inskrypcyją. Zeznawana w sądzie osobiście: personaliter veniens recognovit, nazywała się rekognicyją: napisana w domu prywatnie, a osobiście w sądzie przyznana roboracyją: przeniesiona z aktów niewłaściwych do aktów właściwych, nazywała się oblatą, od wyrazu offerre obtulit ad activandum. Przedstawienie do wyciągnięcia, to wciągnienie gotowego aktu, nazywało się aktykacyją, acticatio, ingrossatio. Akta podług różnicy sądów są rozmaite: akta ziemskie, sądu ziemskiego: grodzkie, sądu grodzkiego: trybunalskie, kanclerskie czyli metryki, koronna i litewska: magdeburskie czyli radzieckie, to jest miejskie. Akta wieczyste właściwie są te, które własność nieruchomości lub praw na rzeczy przynoszą, czyli nadają jus perpetuum, własność zwaną wiecznością, ztąd acta perpetuitatis. Takiemi były początkowie akta ziemskie, później i grody zyskały vim perpetuitatis. Akta ziemskie nie zawsze były otwarte, tylko w kadencyjach: otwarcie aktów nazywano leżeniem ksiąg, positio actorum: następowało to nieco przed rozpoczęciem sądów, i przeciągało się dni kilka po skończeniu kadencyi. W. D. i K. Wł. W.
Akta Apostołów (ob. Apostolskie dzieje).
Akta inkwizycyi, kalkulacyi i weryfikacyi. W processie litewskim, gdy jeszcze Statut litewski był prawem obowiązującém, zgromadzenie dowodów i obron, uzupełniających wywód sprawy toczącej się przed sądem, nazywało się Aktami, według tego jak pociągało wysłuchanie świadków (inkwizycyja), obliczenie stron (kalkulacyja), tudzież sprawdzenie spornych przedstawień (weryfikacyja), tytuł Aktów inkwizycyi, kalkulacyi i weryfikacyi noszącemi. Sąd albo sam je wyprowadzał; albo zatwierdzał wybranych przez strony; lub wreszcie sam wyznaczał do tego urzędników delegowanych, którzy składali mu sprawę z powierzonych sobie czynności, służącą za podstawę do dalszego wyroku. Urzędnik, któryby wydawszy obwieszczenie (innotescencyja) stronom o aktach, na termin nie zjechał, wyjąwszy przypadek choroby lub dobrowolną na odroczenie zgodę stron, siedzeniem sześciu niedziel wieży cywilnej i zwrotem kosztów stronie zawiedzionej był karany przez Sąd Główny, późniejszą Izbę Sądu
