aldehydów, lecz i do acetonów (ob.) które należą do związków aldehydowych. Typem tego szeregu związków jest jak wyżej wymieniono: Aldehyd octowy, który według dawnego pojęcia ma skład (C4H3) O,HO, będzie zatem wodanem tlenku acetylu; obecnie zaś uważamy go za acetoilowodor czyli wodorek acetoilu. Powstaje przez działanie silnych środków utleniających na alkohol, przy utleniu materyj proteinowych, kwasu mlecznego i t. p. Najłatwiej go otrzymać przez destylacyją alkoholu z rozwodnionym kwasem siarczanym i braunsztejnem albo chromianem potażu; następnie, przez rektyfikacyję otrzymanego destylatu z chlorkiem wapnia, zmieszanie otrzymanego teraz płynu z eterem i przepuszczanie przez tę mieszaninę oziębioną suchego amonijaku. W skutek tego, jako nierozpuszczalny w eterze, opada w pięknych kryształach związek aldehydu z amonijakiem; kryształki te opłukane eterem, wysuszone w powietrzu i rozłożone kwasem siarczanym dają aldehyd, któremu jeszcze należy zabrać wodę przez wytrawienie z chlorkiem wapnia i destylacyją. Czysty aldehyd octowy jest cieczą bezbarwną, bardzo lotną, zapachu eterycznego; która wrze w +21°C, na papiery odczynnikowe nie działa; z wodą, alkoholem i eterem miesza się we wszelkich stosunkach; łatwo się zapala i w szczelnie nawet zamkniętych naczyniach, powoli przechodzi w ciała stałe i płynne, odmiennych niż aldehyd własności, uważane za jego modyfikacyje. Dążność aldehydu do utlenienia jest bardzo wielka, i skutkiem tego w przystępie powietrza z łatwością przechodzi w kwas octowy. Przy fabrykacyi octu ze spirytusu, jeżeli przystęp powietrza potrzebnego do utlenienia alkoholu, nie jest wystarczającym, aldehyd jako pośredni stopień utlenienia, tworzy się niekiedy dosyć obficie, i z przyczyny wielkiej lotności, jest przyczyną znacznej straty. Pochodników aldehydu i przetworów z niego, przez działanie rozmaitych ciał otrzymanych, wielka jest liczba; opisy ich znajdują się w obszerniejszych dziełach, chemii organicznej poświęconych. T. C.
Aldenhoven miejsce słynne bitwą między Austryjakami a Francuzami dnia 1 Marca 1793 roku. Po bitwie pod Jemappes, Austryjacy widząc że Dumourier grozi napadem na Hodlandyję, opuścili spiesznie Belgiję, Luxemburg i Mastricht i cofnęli się za rzekę Roer. Dowiedział się o tém książę Koburgski, postanowił oswobodzić oblężony Mastricht i w tym celu przeszedł rzekę Roer z 40,000 korpusem pod Düren i Julich. Przednią strażą dowodził arcyksiążę Karol, lewém skrzydłem feldmarszałek-porucznik książę Wirtembergski; Austryjacy obszedłszy lewe skrzydło Francuzów, oszańcowanych pod Essweilen, uderzyli na nich z frontu z taką siłą, źe Francuzi cofnąć się musieli, straciwszy do 6,000 zabitych i 4,000 niewolnika. Nazajutrz Austryjacy zajęli Akwizgran tudzież Liège i pośpieszyli na odsiecz Mastrichtu.
Alderman, tytuł przełożonych gmin, lub naczelników okręgowych i hrabstw u dawnych Anglo-saxonów, później starszyzna (senatorowie) całego kraju, którzy głosowali na zgromadzeniach narodowych (Wittenagemot). W czasach wojennych aldermani stali na czele milicyi swoich prowincyj. Po zdobyciu Anglii przez Duńczyków, nazwę aldermanów zastąpili duńscy jarlowie (dziś earl, hrabia). Obecnie w Wielkiej Brytanii i osadach angielskich, po części także w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki alderman tyle znaczy, co radny urzędu municypalnego. Z ciała aldermanów wybieranym bywa na rok jeden mayor (burmistrz), w Londynie lord-mayor; trzej najstarsi aldermani, którzy już byli mayorami, pełnią zarazem obowiązki sędziów pokoju. Inni członkowie tego ciała głównie mają nadzór policyjny nad cyrkułem, który reprezentują w radzie municypalnej.
Aldini (Antoni hr. d’) urodzony 1756 roku w Bolonii, gdzie był znakomitym
