zakwitły w Rzymie: spokój, dostatek, obfitość wszystkiego, miasto się powiększyło i wypiękniało. Życie Aleksandra wypełnione było pracą i czynnością niesłychaną: tylko dwie godziny sypiał, jadł bardzo mało, zawsze słuchał prośby ubogich, płacił długi nieszczęśliwych, tylko występki karał nieubłaganie (Audin op. c. p. 230). Felix igitur tanto pontifice Roma, powtarzano (Mathieu op. cit. p. 401). Czyż tak żyją ludzie oddani zbytkom i niemoralności? — Życie zakończył Aleksander VI z febry, zwanej perniciosa. Zasłabł, według Bucharda, 12 Sierp. 1503 r. z rana; pod wieczór czuł się gorzej. Choroba, pomimo używanych przez kilka dni lekarstw, nie ustępowała. Dnia 18 z rana Papież się wyspowiadał przed biskupem Piotrem z Chulm, w czasie mszy, przez tegoż odprawionej, przyjął N. Sakrament, siedząc na łóżku. Pięciu obecnym kardynałom powiedział, że się czuje słabym. Tegoż dnia pod wieczór przyjął Ostatnie Namaszczenie, potém niedługo, w obec biskupa Piotra i datarjusza, życie zakończył (Raynald ad an. 1503, n. 11; Muratori, Annali d'Italia 1503). Pisarze niektórzy nie chcieli poprzestać na tak prostym obrazie końca tego życia, które okrywali fantastycznie tyłu bajkami i zbrodniami. Wymyślili nową bajkę o otruciu 12 kardynałów na wieczerzy, przyczém, jakoby przez pomyłkę miał Papież się napić zatrutego wina i ztąd umrzeć. Sam Wolter śmiał się z tych bredni i surowo karcił Guicciardiniego za potwarz: tyś Europę w błąd wprowadził, a ciebie zaślepiła twoja namiętność [1]. Wszystkie zarzuty, robione Aleksandrowi VI, nie opierają się na żadnym poważnym dowodzie, są to utwory fantazji, podniecanej namiętnością i nienawiścią. Co do stosunków jego z Lukrecją, ob. Borgia. Jesteśmy pewni, że z postępem czasu, im więcej wyjdzie na jaw dowodów z archiwów, tém więcej zdrowa, bezstronna krytyka będzie musiała rozpędzić do reszty brudną mgłę, jaką namiętni pisarze postać tego Papieża otoczyli. Ks. K. R.
Aleksander VII, poprzednio Fabio Chigi, jako legat papieża Innocentego X, czuwał nad przebiegiem pokojowych układów westfalskich, a po jego śmierci (8 Kw. 1655) wybrany został Papieżem. Uczony ten Papież, z początku nader surowe prowadził życie, obok łóżka pomieścił trumnę, a krewnym swoim do Rzymu przybywać zakazał. W późniejscych jednak latach zasmakował w okazałości, popierał sztuki piękne i forytował krewnych. Za jego pontyfikatu, królowa Krystyna Szwedzka, córka Gustawa Adolfa, za poprzedniego już Papieża nawrócona potajemnie, uroczyste złożyła wyznanie wiary. Aleksander wysłał na jej spotkanie do Insbruku sławnego bibljotekarza Łukasza Holstenjusza, także konwertyta, który jej wiadomości religijne uzupełnił. Z Innsbruku, gdzie zrobiła publiczne wyznanie wiary, jechała dalej jakby w tryumfie do Rzymu, podejmowana tam trzymiesięcznym festynem. — Od Francji doświadczał A. wiele goryczy. Nietylko dalej ciągnęły się spory jansenistowskie, ale młody król Ludwik XIV, podbudzony przez Mazzariniego, nie pomijał sposobności dokuczenia Papieżowi. Dla tego też, na posła swego do Rzymu wysłał księcia Crequi, wielkiego brutala. Niebawem orszak księcia zawiódł burdę z korsykańską gwardją papieską: korsykanie odpierajac na-
- ↑ L'Europe est trompé par vous, vous l'avez été par votre passion. Vous etiez l'ennemi du pape, vous avez trop cru votre haine (Diss. sur la mort de Henri IV, apud Mathieu l. c. p. 460).
