od południa przeciw Egiptowi (II Par. 14, 6), gdy nadto okrył się chwałą, przez świetne zwycięztwo nad Zarą, królem Etjopji (ib. 10—14), mógł śmielej występować. Wspomniane dopiero co zwycięztwo, nad dwa razy liczniejszym nieprzyjacielem, jako widoczny dowód opieki Bożej (II Par. 16, 8), ożywiło wiarę narodu, i nietylko przywiązało do Azy wszystkich ludzi dobrej woli z król. Judz., lecz też pociągnęło wielu z król. Izrael., jak się o tém przekonać było można podczas uroczystości kościelnych, na pamiątkę zwycięztwa odbytych (II Par. 15, 9). Ta więc okoliczność, jak również zachęta proroka Azarjasza, syna Odedowego (ib. 1—8), skłoniły go teraz do czynniejszego wytępiania bałwochwalstwa, już nietylko w pokol. Judy, ale i Benjamina. Najprzód więc, podczas uroczystości trjumfalnych, odnowił uroczyście przymierze z Bogiem i prawo Mojżesza (Ex. 22, 20. Lev. 19, 4), zaniedbane za jego poprzedników, przywrócił (II Par. 15, 9—13); następnie bałwany matki swej zniszczył, ją zaś samą od rządów odsunął i zły jej wpływ zniweczył (ib. w. 16. III Reg. 15, 13). Panowanie jego odtąd upływało spokojnie aż do 26 r.[1], t. j. do wojny z Baazą (ob.), kr. izr. — Aza, przy pomocy Benadada (ob.), pozbył się nieprzyjaciela; lecz zgromiony przez pror. Hanani, iż więcej zaufał pomocy pogan, niż Boga (przez co odżywiał bałwochwalstwo), proroka uwięził, a dla poddanych stał się tyranem (II Par. 16, 7—10). Ostatnie 2 lata przechorował na podagrę (ib. 12—13). Rozszerzył król. Judzkie podbiciem ziemi Efraim (II P. 15, 8. 17, 2) i, oprócz wspomnianego wzmocnienia granic Judy, po wojnie z Baazą, wystawił twierdzę w Gabaa i Masfa od strony pokol. Dan (III R. 15, 22. II P. 16, 6). Dziesięcioletni pokój za jego panowania, o którym II Par. 14, 1 zdaje się być w sprzeczności z III R. 15, 32, gdzie autor mówi, że Aza i Baaza wojowali z sobą przez wszystkie dni swoje. Sprzeczność ta jednak usuwa się, gdy poprawimy datę II Par. 16, 1 (26 zam. 36). Wypada więc przyjąć, że Baaza trapił ciągle podjazdami mniejszemi Azę, do jego 26 roku. Po 26 zaś roku, następcy Baazy, krótko panując i wzajemnie się spychając, nie mieli czasu wojować z Azą (III R. 16, 1—29). Wojna zaś z Zarą wypadła przed 26 rokiem Azy. X. W. K.
Azael, hebr Hazaël. 1. Następca Benadada II (ob.), kr. Syrji damasc., prowadził wojnę z Joramem, kr. izr. (IV R. 8, 28. 29. II Par. 22, 5), ok. r. 883 przed Chr., i z jego następcą Jehu, któremu zabrał całą ziemię na wschód Jordanu (IV R. 10, 32. 33). Zwycięzca okrutnie się obszedł ze zwyciężonymi (Amos 1, 3. IV R. 13, 4. 7). A że w pierwszej wyprawie Ochozjasz, kr. judz., pomagał Joramowi (IV R. 8, 28), A. zwrócił się przeciw Jerozolimie (za Joasa, syna Ochozjazowego), od której, dopiero po otrzymaniu hojnego haraczu, odstąpił (IV R. 12, 17. 18). Królestwu zaś Izraelskiemu przez całe panowanie Jehu, Joachaza i Joasa nie dał spokoju (IV R. 13, 3. 10. 22). Następcą jego był Benadad III (ob.). Salmanassar III, kr. assyr., na klinopismowych pomnikach chwali się, że pobił Azaëla, k. syryj., zabrawszy mu 1120 wozów wojennych i 460 jeźd-
- ↑ Wojnę tę II Par. 16, 1. mieści w 36 r. Azy. Że jednak Baaza wstąpił na tron w 3 roku Azy (953, III R. 15. 33), a panował lat 24 (III R. 15, 33), czyli do 26 r. tegoż króla (III R. 16, 8....), przeto data w II P. 16, 1 musiała być błędnie przepisaną.
