Kwakeryzm i Symbolikę Möhlera p. 382. Cf. Croesii, Hist. Quakeriana p. 192—94. Chaufepré, Dict. hist. et crit. t. 1 lit. B. p. 67. Sewel, Geschichte der Quäker. (Fritz). X. M-i.
Bardezanes (Bardesanes), gnostyk syryjski, urodzony prawdopodobnie w Edessie (w Syrji). Chronicon Edessenum naznacza datę jego urodzenia na dzień 11 Lipca 154 r. (ap. Assemani, Bibl. Orient. I 389), co się zgadza z podaniem św. Epifanjusza (Haeres. 56. c. 1.), który go mieni przyjacielem Abgara bar Maanu (ob). Żył więc w półowie drugiej drugiego i pierwszej trzeciego wieku. (Cf. Euseb. H. E. l. 4 c. 30 i św. Hieronim, De vir. illustr. c. 33). Gdy Karakalla zrzucił z tronu Abgara, Bardezanes uchodzić musiał do Armenji, zkąd wrócił do Edessy za Heliogabala. Euzebjusz (l. c.) chwali Bardezanesa djalogi syryjskie, pisane przeciw Marcjonowi, tłumaczone na język grecki; djalog O przeznaczeniu (περὶ εἱμαρμένης) do Antonjusza i bardzo wiele innych dziełek przeciw heretykom swego czasu. To samo św. Hieronim (l. c.). Zajmował się też astronomją, jak tego dowodzi wydany przez Cureton'a (Spicilegium syriac. s. 21 tekstu syr., a 40 s. tekstu angiel.) fragment traktatu o obrotach gwiazd. Ułożył nadto przepisy o miarach wierszy syryjskich i, według tych przepisów, napisał 150 hymnów, które, z hymnami jego syna Harmonjusza, przez 2 blisko wieki były popularnemi u Syryjczyków (ob. Hahn, Bardesanes Syror. primus hymnologus). Cureton przypisuje Bardezanesowi, wydaną przez siebie (w Spicileg syr.), syryjską Księgę o prawach krain (Liber legum regionum), i uważa za jedno z dziełem o Przeznaczeniu, przez Euzebjusza (l. c.) wspomnianém. Inni jednak utrzymują, że Liber legum reg. jest tém, które Euzebjusz w Praepar. Evang. l. VI c. 9 cytuje, p. t. διάλογοι περὶ τοὺς ἑταίρους, a które zdaje się pochodzić od jednego z uczniów Bardezanesowych, imieniem Filipa (Hilgenfeld, Bardesanes d. letzte Gnostiker, Lipsk 1864). Fragmenta zaś z traktatu Bardezanesa o Przeznaczeniu, ma tenże Euzebjusz (w Praep. Ev. l. 6 c. 10), pseudo Klemens (Recognition. c. 9), S. Cezary Arelat. (Quaestion. 47, 48) i Jerzy Hamartolus (Chron. w Anecd. gr. ed. Cramer, IV 236). Gdy był w Armenji, z archiwów tamecznych przy sławnej świątyni Aramazda w Ani, zebrał historję Armenji, i tej znaczny ustęp przechował nam Mojżesz z Koreny (w Historia Armeniae l. II c. 61—66). O Indjach zaś wiadomości, jakie B. spisał z opowiadania posłów indyjskich, przechował nam Porfyrjusz (De abstinent. l. 4. n. 17, i de Styge, ed. Holsten. s. 282). Według Euzebjusza (H. E. l. c.), Teodoreta (Haeret. fab. l. 1, c. 22) i św. Hieronima (l. c.) miał B. być heretykiem (uczniem Walentyna), w pierwszej półowie swego życia, potém się nawrócić i pisać przeciw herezjom; lecz św. Epifanjusz mówi przeciwnie, że dopiero po śmierci Abgara, swego protektora, przeszedł do walentynjanów. Wiadomość o jego doktrynie znajduje się w homiljach św. Efrema syryjskiego i w djalogu przeciw marcjonitom, przypisywanym Orygenesowi. Sądząc z tych ułamków jego pism, miał on opinje wspólne z jednej strony z Walentynem, z drugiej strony z ofitami. Oto jego Credo: Ojciec nieznany i materja są od wieków; gdy szatan rodzi się z materji, ojciec wraz z 7 Eonami, w półowie męzkimi, w półowie żeńskiemi, tworzy świętą ósemkę. Eony, powstają z ojca w ten sposób: ojeiee zapładnia matkę, źródło wszelkiego rozwoju żyjącego, w przestrzeni niebieskiej i ziemskiej, czyli Ennoję. Ennoj buja nad chaosem, zkąd ojciec unosi ją do raju niebieskiego. Tam za-
