Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 327.jpeg

317

Chronologja biblijna.

Cyprjan, zachęcając do męczeństwa chrześcjan, pisze (ok. r. 280): „Sex millia annorum jam pene complentur, ex quo hominem diabolns impugnat.“ W Chronicon Paschale jest fragment bezimienny, według Du Cange’a (praefat. do Chron, pasch. s. 25) mający pochodzić od św. Hipolita, i ten także liczy, że do 13go r. cesarza Aleksandra Sewera upłynęło lat 5738, zatem zgodnie z 70. Św. Hieronim, lubo w przekładzie Wulgaty przyjął hebr., jednak przetłumaczywszy kroniki Euzebjusza (Chronicorum libri), dostatecznie faktem tym pokazał, że za hebr. nie obstaje. Euzebjusz przyjął cyfrę 5198 lat od Adama do Chr. „Colliguntur.. ab Adam usque ad Christum 5000 ducenti, duo minus anni. Chronicor. l. II (ed. Migne, Patrol, gr. t. 19 col. 529...). Inni kładli narodzenie Chrystusa w r. 5493, 5501 lub 5509 po stw. świata (ob. Petavii, De doctrina tempor. III 155). Ś. Augustyn jednakowo poważał hebr. i 7 0: quoniam utraque una atque divina est (De civit. Dei l. 18 c. 43); wynotował różnice chronologiczne między hebr. a łacińskim (Itala) pochodzącym z 70; lecz żadnego wniosku co do chronologji nie uczynił (op. c. l. 15 c. 10); w praktyce zaś opierał się na chronologji Itali, czyli 70 (op. c. l. 12 c. 12; cf. l. 16 c. 10; Riccioli, Chronol. reform, t. I p. 152). W następnych wiekach aż do XVI, pomimo wprowodzenia Wulgaty św. Hieronima (zatém i hebr.), uczeni po większej części obliczali lata według 70. Tylko Beda (ob.) i zwolennicy jego w ciągu wieków średnich stanowili wyjątek. Taką mając tradycję, Kościół nie mógł zadecydować, że tylko hebr. jest prawdziwą i dokładną. I lubo w praktyce tej ostatniej się trzyma, jednakże tak z Martyrologium (gdzie jest lat 5199), jakiż innych faktów widać, że przyjmuje i 70. Do takich faktów należą: 1) Kościół nietylko aprobuje uczonych krytyków prace około wydania tekstu 70, ale także Papieże sami o takowe wydania się troszczyli (ob. Siemdziesiąt). 2) Nigdy nie potępiał tych, którzy się 70 trzymali; owszem 3), kiedy jezuici z Chin zapytali w Rzymie, czy mogą trzymać się 70, gdyż ta lepiej przypada do chronologji chińskiej?, odpowiedziano im (1637), że Ojcowie święci, Martyrologium Romanum i Stolica św. najzupełniejszą dają im pod tym względem swobodę (Gaubil, Chronologie part. III s. 277). § 13. Jużeśmy nadmienili, że do XVI w. powszechniej trzymano się 70, niż hebr.; później, gdy protestanci zaczęli wynosić nad wszystkie inne hebr. i jego chronologję wyżej stawiać, katolicy, których Wulgata podobniejszą jest do tekstu masoretyckiego, aniżeli do 70, naturalnie woleli przyjąć hebr. Józef Scaliger nadwerężoną już mocno powagę 70 obalił do reszty i datę stworzenia świata ustanowił na r. 3950 przed Chr. Zbijał jego dowody Djonizy Petawjusz; lecz także biorąc za podstawę tekst masoretycki zamiast 70, przyszedł do wniosku, że stworzenie świata nastąpiło prawdopodobnie r. 3984 przed naszą erą. Najpowszechniej zaś do podręczników przeszło obliczanie Ushera (ob.), według którego stworzenie Adama nastąpiło w r. 4004 przed Chr. Występowali jeszcze w obronie hebr.: Martianay (Défense du texte hébreu et de la chronologie de la Vulgate, Paris 1689, przeciw Pezronowi; Continuation de la défense du tezie hebr. 1693, przeciw temuż); Ryszard Simon w Histoire critique du Vieux Testam. i w innych pismach przeciw Izaakowi Voss, na których używał pseudonymu J. Le Camus; Lequien (Défense du texte hébreu et de la Vulgate, 1690; L’antiquité des temps détruite, 1693) razem z Martianay’em zbijał Pezron’a. Popierał Lequien’a Natalis (Noel) Aleksander (Historia