ses. 21 de Ref. c. 7 wkłada w ogóle ten obowiązek na parafjan, a do nich właśnie należą i filjaliści. (Sartorius). N.
Filip (Philippus, Φίλιππος, miłośnik koni, wojowniczy), w Biblji: 1. Ojciec Aleksandra W., król macedoński r. 360—336 przed Chr. I Mach. 1, 1. 6, 1. — 2. Także król macedoński F. III (v. V), syn Demetrjusza II. Z powodu przymierza swego z Kartagińczykami, wplątał się w wojnę z Rzymem. Prokonsul Quinctius Flaminius zwyciężył go r. 557 od zał. Rz. (197 przed Chr. Livius, 31, 5. 33, 1—13). O tym fakcie natrąca I Mach. 8, 5. — 3. F. frygijczyk, faworyt króla syryjskiego Antjocha Epifanesa, przez niego ustanowiony namiestnikiem w Jerozolimie r. 170 v. 169 pd Chr. Był to człowiek okrutny (II Mach. 9, 29. 5, 22. 6, 11. 8, 8..). Prawdopodobnie musiał opuścić Judeę po porażce, przez Gorgjasza i Lyzjasza (ob.) poniesionej. Antjoch, umierając, ustanowił go rejentem Syrji i opiekunem swego syna (I Mach. 6, 14). Lyzjasz tymczasem dla siebie zagarnął władzę, imieniem syna Antjochowego (I Mach. 6, 17. II Mach. 10, 11. Cf. Patritii, De cons. utr. l. M. s. 217 i 266), korzystając z nieobecności F’a (był on podówczas w Persji przy Antjochu). F., przeprowadzając ciało Antjocha do Syrji, gdy się dowiedział, że młody Antjoch Eupator powierzył rządy Lyzjaszowi, z obawy o swe życie uciekł do Egiptu (II Mach. 9, 29), zapewne żeby sobie zjednać pomoc przeciw Lyzjaszowi; lecz zawiedziony w swej nadziei, wrócił do Persji i Medji, do przychylnych sobie legjonów, zostawionych tam jeszcze przez Antjocha Epifanesa (I Mach. 6, 56). Z tém wojskiem, gdy Lyzjasz był zajęty wojną w Judei, F. wpadł do Syrji i zajął Antjochję (II Mach. 13, 23. Cf. Patritii, op. c. s. 233, 287). Lyzjasz czémprędzej pojednał się z żydami (II Mach. l. c.), wrócił do Syrji, Antjochję zdobył (1 Mach. 6, 63) a Filipa skazał na śmierć (Jos. Flav. Ant. XII 9, 7). — 4. F. syn Heroda W. i Kleopatry (Jos. Flav. Ant. XVII 1, 3); po śmierci swego ojca został tetrarchą nad Bataneą, Gaulonitis, Trachonitis, Panias (ib. 8, 1), Auranitis (ib. 11, 4) i Itureą (Luc. 3, 1). Um. w 20 r. Tyberjusza, t. j. 786—7 od zał. Rz., a 33—34 ery chr.; posiadłości zaś jego wcielone zostały do rzymskiej prowincji Syrji (J. Flav. Ant. XVIII 4, 6). Od niego wzięła nazwę Cezarea (ob.) Filipowa; Betsaidę (ob.) wyniósł do rzędu miast. — 5. F. mąż Herodjady, którą uwiódł i poślubił Herod Antipas, rodzony brat tegoż Filipa (Mat. 14, 3. Mar. 6, 17). Flawjusz nazywa go Herodem i mieni synem Heroda W. i Mariamny {Ant. XVIII 5, 1. 4. XVII 1, 2. De Bel Jud. I 28, 4). Niektórzy mylnie go biorą za jedno z poprzednim Filipem. Że Ewangeliści nazywają go F’em, a Flawjusz Herodem, to bynajmniej jedno drugiemu się nie sprzeciwia: Herod bowiem było imię jego rodzinne, a Filip własne, osobiste. Jak dwaj synowie Heroda W. nosili imię Antypatra, tak drudzy dwaj F’a. X. W. K.
Filip Apostoł, św. (1 Maja), jeden z 12-u przez P. Jezusa wybranych (Mat. 10, 3. Mar. 3, 18. Luc. 6, 14. Act. 1, 13), rodem z Betsaidy galilejskiej (Joan. 12, 21. 1, 43), należał do liczby najpierwej powołanych (Joan. 1, 38..) i do zaufańszych uczniów P. Jezusa (Joan. 6, 5.. 12, 20—22. 14, 8). Wszystkie Martyrologia (ap. Bolland. Acta SS. Maj. t. I p. 7, ed. Carnandet) podają, że umarł w Hierapolis, we Frygji, poprzednio zaś miał opowiadać Ewangelję w Scytji (Martyrol. Usuarda; Adona i rzymskie). Co do rodzaju śmierci, nie zgadzają się dawne podania (ap. Bolland. l. c.): jedne nie mówią wcale o męczeństwie; według innych, był do
