Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/104

kumentu, który zawiera ustanowienie beneficjum, t. j. oznaczenie miejsca, zakresu praw i obowiązków, określenie dochodów, ewentualnie także warunków postawionych przez fundatora, które, o ile są przyjęte przez biskupa, nie mogą być przez niego cofnięte ani zmienione bez zgody fundatora lub patrona, o ile beneficjum podlega patronatowi.

 Eremici. Zgromadzenia zakonne dzielą się ze względu na sposób życia na dwie grupy: cenobitów, t. j. zakonników, prowadzących życie wspólne, i eremitów, czyli anachoretów (pustelników), którzy zachowują wspólną regułę zakonną, lecz prowadzą życie odosobnione i to albo stale, albo też schodzą się tylko na wspólną modlitwę codzień lub w niedziele i święta, a pracownie i sypialnie mają oddzielne. Do grupy eremitów należą zatem przedewszystkiem kartuzi i kameduli, mieszkający w osobnych domkach, następnie bazyljanie, hieronimici, karmelici, serwici, eremici zakonu św. Franciszka, zwani obserwantami i wiele innych.

 Erigena (Eriugena), Jan Scotus, zwany też Scotigena, głośny filozof i teolog IX wieku. Urodzony w Irlandji ok. r. 810, zasłynął w Anglji jako filozof, a ok. r. 845 sprowadzony przez Karola Łysego do Paryża, był kierownikiem tamtejszej Schola palatina i wykładał filozofję i teologję. Zmarł we Francji ok. r. 877. Według źródeł protestanckich Erigena umarł znacznie później, a ok. r. 882 wrócił do Anglji, został opatem w Mahnesbury i profesorem w Oxfordzie, gdzie rzekomo miał zostać zabity przez mnichów. Dzieła jego: „De divisione naturae“, „De divina praedestinatione“ i inne, zostały z powodu błędnej nauki (panteizmu) potępione przez synod w Walencji. Teologja protestancka uważa Erigenę za najoryginalniejszą postać na polu teologji i filozofji średniowiecza.

 Eryk IX, król szwedzki, powołany na tron ok. r. 1150, utwierdził chrześcijaństwo w Szwecji i położył wielkie zasługi jako prawodawca. Podjął w latach 1156 i 1157 wyprawę krzyżową do południowej Finlandji, którą nawrócił. Zamordowany został w r. 1161 w kościele przez spiskowców.
 Jakkolwiek formalnie nie kanonizowany, czczony był w Szwecji jako święty męczennik, patron Szwecji. Jego zwłoki znajdują się w katedrze w Upsali. Od czasu królów polskich z dynastji Wazów św. Eryk liczy się też do patronów Polski.

 Eryk de Winsen, drugi zkolei biskup przemyski w latach 1377 do 1390, był franciszkaninem pochodzenia saskiego. Wydał statut dla kapituły przemyskiej, będący podstawą organizacji Kościoła rzymsko-katolickiego na Rusi.

 Eschatologja, dział teologji dogmatycznej, nauka o rzeczach ostatecznych. Jako wyraz wierzeń chrześcijańskich o przyszłości pozagrobowej eschatologja mieści w sobie naukę o śmierci, o sądzie, o piekle, czyśćcu i niebie, o końcu świata i sądzie ostatecznym, o zmartwychwstaniu ciał i o wieczności. Błędne nauki eschatologiczne zawiera chiljazm. Racjonalistyczna teologja protestancka odrzucała pierwotnie całą eschatologię, następnie uznawała w niej tylko naukę o nieśmiertelności duszy, którą znów uchylił panteizm, tak że nowożytny protestantyzm uważa eschatologię tylko jako dodatek do nauk teologicznych, zawierający przypuszczenia o końcu Kościoła chrześcijańskiego.

 Escobar y Mendoza Antoni (1589 — 1669), jezuita hiszpański, autor głośnego dzieła p. t. Liber theologiae moralis, które spalone zostało na rozkaz parlamentu w Paryżu, Tuluzie, Rennes, Rouen i Bordeaux z powodu zbyt łagodnych reguł moralności. Gdy reguły te stały w sprzeczności z bardzo surowem życiem Escobara, powiedzieli o nim współcześni, że drogo kupuje niebo dla siebie, a tanio daje je innym. Pascal w swych słynnych „Prowincjałkach“ potępił kazuistyczną moralistykę Escobara i utworzył słowo „escobarder“ na oznaczenie płytkiej moralności.

 Espen, Bernard Zeger van Espen (1646 — 1728), kanonista niderlandzki, profesor uniwersytetu w Louvain, przeciwnik prymatu papieża, a głosiciel systemu episkopalnego (ob. Episkopalny system w katolicyzmie). Jego dzieło „Prawo kościelne“ umieściła kurja rzymska na indeksie w r. 1704, a jego samego uniwersytet lo-