Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/105

wański zawiesił w wykonywaniu czynności duchownych i pozbawił prawa wykładania. Espen uciekł z Louvain i umarł w Amersfort jako zwolennik schizmy utrechckiej (ob. Schizma).

 Esseńczycy, sekta żydowska w Palestynie, powstała za czasów Machabeuszów, liczyła w czasach Chrystusa około 4000 wyznawców. Był to jakby zakon ascetów, dążących do doskonałości przez surowe przestrzeganie wstrzemięźliwości, czystości, milczenia, ubóstwa i posłuszeństwa dla przełożonych. Nie składali krwawych ofiar i odrzucali literalne pojmowanie przepisów Starego Testamentu o składaniu ofiar. Za to zabroniono im wstępu do świątyni Jerozolimskiej. Trudnili się rolnictwem, a zarobki ich stanowiły wspólną własność. Po zajęciu Judei przez Rzymian żyli w zespołach zakonnych w okolicy morza Martwego, a po zburzeniu Jerozolimy przyjęli niektóre zasady religji chrześcijańskiej, wytwarzając z niej system ascetyczno-filozoficzny o charakterze sekciarskim. Dali początek sekcie ebjonitów.

 Estera (Esther, babilońskie Istar, hebrajskie Hadassah zn. mirt), we-dług opowiadania biblijnego imię żydówki, żony Ahaswera (Asswerus), króla Persji i Medji, t. j. prawdopodobnie Kserksesa, lub Artakserksa, lub może Darjusza Hystaspesa. Miała udaremnić zamach jego ministra Hamana na lud izraelski, wyjednać u króla powieszenie Hamana i wyniesienie swego wuja Mardochai na stanowisko pierwszego ministra, który znów wyzyskał sposobność i kazał żydom wymordować 75.000 Persów. Na tę pamiątkę żydzi obchodzą dotychczas święto Purim, przypadające na 14 i 15 miesiąca Adar, t. j. z początkiem marca. Niektórzy egzegeci Starego Testamentu uważają Księgę Estery za pół zmyśloną.

 Estonja, republika nadbałtycka, liczy 1.107.059 mieszkańców, w tem 867.000 luteranów, 209.000 prawosławnych, 3.000 katolików, 5.000 baptystów, 11.000 innych sekt i 5.000 żydów.

 Etyka, nauka moralności, czyli nauka o obowiązku spełniania dobra a unikania zła. Etyka katolicka opiera się na nakazach i zakazach, zawartych w religji objawionej. Punktem wyjścia tej etyki jest wolna wola, gdyż etyka jest nauką o tem, jakiem powinno być postępowanie człowieka, nie zaś o tem, jakie ono być musi. Przymus moralny wyłącza odpowiedzialność, a postępowanie pod przymusem usuwa się z pod kwalifikacji etycznej.
 Etyka naturalna, zaczerpnięta wyłącznie z rozumu, różni się od etyki teologicznej (katolickiej), czerpiącej swą treść z objawienia, tak co do celu, jak co do motywów. Przedmiotem etyki naturalnej jest porządek moralny, skierowany ku celom doczesnym, czyli ku osiągnięciu szczęścia doczesnego, przedmiotem zaś etyki teologicznej jest porządek moralny, dążący do celu nadprzyrodzonego, którym jest nadprzyrodzone oglądanie Boga, czyli szczęście wieczne. Wobec tego motywem postępowania moralnego według etyki naturalnej jest tylko utylitaryzm, mniej lub więcej egoistyczny, motywem tym zaś według etyki teologicznej jest umiłowanie Boga.
 Twórcami etyki, jako nauki, byli Sokrates i Platon, którzy utożsamiali cnotę z wiedzą, dobro z rozumem, a postępowanie moralne uważali za opanowanie zmysłów przez rozum. Arystoteles nie utożsamia wprawdzie cnoty z wiedzą, ale jego etyka jest właściwie nauką mądrości, celem jej szczęśliwość, a najwyższą szczęśliwością czysta kontemplacja. Tak naukę Sokratesa i Platona jak i Arystotelesa pojmowali w sposób wprost przeciwny hedonicy i epikurejczycy z jednej, a cynicy i stoicy z drugiej strony. Pierwsi uważali używanie przyjemności i zmysłowe zadowolenie za dobro najwyższe, ostatni zaś wyrzeczenie się i pogardę wszelkich uciech jako jedyną cnotę.
 Etykę chrześcijańską doprowadzili do najwyższego rozwoju św. Tomasz z Akwinu i Duns Scotus, który kładł nacisk na pojęcie wolnej woli, uznając ją za podstawę etyki. Kant nie wyprowadzał etyki z teologji, lecz przeciwnie pojęcia teologiczne wyprowadzał i opierał na etyce (ob. Etykoteologja). Wreszcie nowożytna etyka racjonalistyczna nie uznaje stałych