Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Schizma

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne S – wykaz haseł
S – całość
Indeks stron

Schizma (mylnie z niemiecka wymawiane „szyzma“), odszczepieństwo, zerwanie jedności z Kościołem katolickim, czyto pod względem ustrojowym przez uchylenie się z pod władzy papieża, czyto pod względem dogmatycznym, przez odrzucenie jednego lub więcej artykułów wiary. Zazwyczaj łączyły się oba rodzaje schizmy i stawały się początkiem herezji (ob.). Schizmą wyłącznie ustrojową była tak zwana wielka schizma zachodnia, czyli schizma papieska, trwająca od r. 1378 do 1415. Powstała przez to, że po śmierci Grzegorza XI część kardynałów wybrała Urbana VI (1378 — 1389) a część antypapieża Klemensa VII (1378 — 1394). Skutkiem tego chrześcijaństwo podzieliło się na dwa obozy: Niemcy, Węgry, Polska, Anglja, Szwecja, Flandrja i Włochý północne oświadczyły się za Urbanem VI a Francja, Neapol, Portugalja, Kastylja, Aragonja, Danja i Norwegja za antypapieżem Klemensem. Po śmierci Urbana VI kardynałowie rzymscy wybrali Bonifacego IX (1389 — 1404) a po śmierci antypapieża Klemensa kardynałowie awinjońscy nowego antypapieża Benedykta XIII (1394 — 1417). Ten nie chciał zrzec się tronu nawet po śmierci Bonifacego IX, mimo że zobowiązał się to uczynić w razie śmierci przeciwnika. Wobec tego kardynałowie rzymscy wybrali Inocentego VII (1404 — 1406), który w czasie konklawe wraz z kardynałami przysiągł, że użyje wszelkich środków w celu usunięcia schizmy, ewentualnie nawet zrezygnuje ze swej godności. Przystąpił też zaraz do zwołania soboru, który jednak wskutek intryg antypapieża Benedykta XIII doszedł do skutku dopiero za Grzegorza XII (1406—1415), następcy Inocentego VII, jako synod powszechny w Pizie w r. 1409 i schizmy nie usunął, lecz sprowadził jeszcze większe zamieszanie, wybierając trzeciego papieża Aleksandra V (1409—1410), za którym oświadczyła się Francja, Anglja, Polska i większość państw włoskich. Inne kraje pozostały wierne bądź Benedyktowi XIII, bądź Grzegorzowi XII. Po śmierci Aleksandra V, wybranego przez synod pizański, wybrano znów trzeciego antypapieża w osobie Jana XXIII (1410 — 1415). Schizmę papieską usunął dopiero sobór w Konstancji (1414 — 1417), składając z urzędu Jana XXIII i Benedykta XIII, podczas gdy Grzegorz XII abdykował. Jedynym papieżem został Marcin V (1417—1431).

Schizmą ustrojową i dogmatyczną zarazem była schizma wschodnia w IX wieku, która doprowadziła do powstania grecko-wschodniego kościoła (ob.). Schizma utrechcka zaś, powstała w r. 1702 wskutek suspensji wikarjusza apostolskiego w Holandji, Piotra Koddego, i mianowania jego następcy, którego rząd holenderski tamtejsi janseniści nie chcieli uznać. Schizma ta doprowadziła do utworzenia przez jansenistów osobnego wyznania, liczącego obecnie ok. 10.000 wyznawców (ob. Starokatolicy).


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.