Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/127

wstały dalsze odgałęzienia obserwantów, a mianowicie reformaci czyli rekolekci (ob. Reformaci), a w r. 1619 kapucyni oraz bracia bosi czyli diskalceaci (ob. Bosi).
 Ostateczny rozdział braci mniejszych na obserwantów i konwentualnych, t. j. na dwa zakony pod wspólnym generalnym przełożonym nastąpił w r. 1517. W czasach najnowszych zaś (1897) połączono wszystkie odgałęzienia obserwantów pod wspólnym tytułem „Ordo Minorum“. Wskutek tego obecnie zakon św. Franciszka stanowią trzy grupy zakonów:
 1) obserwanci, t. j. reformaci i bernardyni, zwani według dekretu Piusa X z r. 1909 „fratres minores ab unione Leoniana“; 2) konwentualni, zwani w Polsce franciszkanami i 3) kapucyni.
 Oprócz tego istnieje „drugi zakon św. Franciszka“, czyli klaryski, „trzeci zakon św. Franciszka“, czyli tercjarze i tercjarki, bractwa ludzi świeckich, związanych regułą.
 Już za życia św. Franciszka powstało 12 prowincyj zakonu franciszkanów, a wkrótce po jego śmierci było 33 prowincje z 200.000 zakonników. Z końcem XVIII wieku zakon składał się z 1677 klasztorów i 67.870 zakonników. Rewolucja francuska i inne prześladowania klasztorów zmniejszyły do r. 1862 tę liczbę do 1424 klasztorów i 23.000 zakonników, późniejsze kasaty zakonów zniosły je niemal w zupełności.
 Czas wprowadzenia franciszkanów do Polski przypada na lata 1231 — 1237. Pierwszy konwent powstał w Krakowie w r. 1237, fundowany przez Bolesława Wstydliwego. W ciągu XIII wieku powstawały klasztory franciszkańskie w Gnieźnie, Kaliszu, Pyzdrach, Śremie, Obornikach, Nowym Sączu i Radomsku, a w XIV wieku we Lwowie, Gródku, Haliczu i Kołomyi. Od czasów prowincjała Walentego z Krosna (1513 — 1517) istniała osobna prowincja polska, obejmująca Polskę, Ruś i Litwę. W r. 1625 oddzielono Ruś i Litwę, tworząc z nich osobną prowincję, którą znowu w r. 1686 podzielono na dwie prowincje, litewską i ruską. Prowincja polska dzieliła się na 4 kustodje: gnieźnieńską, krakowską, lubelską i chełmińską; prowincja ruska na kustodje: lwowską, przemyską, Zamoyską i merecko-wołoską, a prowincja litewska na kustodje: wileńską, grodzieńską, kowieńską i połocką.
 W r. 1832 rząd rosyjski skasował 29 klasztorów franciszkańskich na Litwie, a w r. 1864 wszystkie inne prócz kaliskiego. W b. zaborze austrjackim ostały się klasztory franciszkańskie we Lwowie, Haliczu, Horyńcu, Przemyślu, Sanoku, Krośnie, Kalwarji Pacławskiej, Jaśle i w Krakowie.
 Według obliczeń z r. 1928 zakon św. Franciszka liczy obecnie na całym świecie 1.863 klasztory i 18.739 zakonników. W tej liczbie jest 9.414 kapłanów, 2.685 kleryków, 741 nowicjuszów i 5.899 braci.

 Francja. Do starożytnych Gallów, zamieszkujących dzisiejszą Francję, dotarło chrześcijaństwo prawdopodobnie już w I wieku po Chr. i to ze Wschodu przez Marsylję, której pierwszym biskupem miał być według podania Łazarz, brat Marji i Marty, wskrzeszony przez Chrystusa. Pewne jest, że w połowie II w. istniały gminy chrześcijańskie w Lyonie i Vienne i że w czasie prześladowania chrześcijan za Marka Aureljusza w r. 177 znaczna ilość chrześcijan w Galji poniosła śmierć męczeńską. Z końcem III w. istniało już 19 biskupstw, w ciągu IV w. przybyło nowych 34, w V w. 28. Po zdobyciu Galji w VI w. przez pogańskich Franków pierwszy ich król Chlodwig w r. 507 przyjął chrześcijaństwo wraz ze swym ludem. Dynastja Karolingów (751 — 987) pozostawała w ścisłem przymierzu z papiestwem i popierała rozwój życia kościelnego i klasztornego. W tym czasie powstała w Frankonji herezja Gotszalka (ob.), zażegnana na synodzie w Touzey (860 r.).
 Za czasów czterech pierwszych Kapetyngów (987 — 1108) system feudalny szkodził tak powadze Kościoła jak i władzy królewskiej, gdyż przy obsadzaniu biskupstw, które w średniowieczu było probierzem ustosunkowania się sił Kościoła i państwa, wskutek zawisłości biskupów od pana lennego, zaczęła się szerzyć symonja. Życie religijne ożywiło się wskutek wypraw krzyżowych, a wiedza teologiczna i filozoficzna zakwitła w nowo