Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/156

 Gujana, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Gusła, ob. Zabobon.

 Gustav-Adolf Verein, ewangelicki związek imienia Gustawa Adolfa, stowarzyszenie wyznaniowo-polityczne, rozpowszechnione w Niemczech i w Austrji, działające także w Polsce na obszarach dawnego zaboru pruskiego i austrjackiego w kierunku wspierania protestantyzmu i niemieckości u Niemców-protestantów, żyjących w t. zw. diasporze czyli w rozproszeniu a mianowicie w krajach katolickich. Stowarzyszenie to, założone w r. 1832 w 200-letnią rocznicę śmierci Gustawa Adolfa, ograniczało się pierwotnie na Saksonję a po r. 1840 rozszerzyło się na całe Niemcy. W Bawarji było do r. 1849 zabronione a w Austrji dopuszczono je dopiero w r. 1862 wskutek t. zw. patentu protestanckiego z r. 1861. Z końcem ubiegłego stulecia rozwinęło żywą działalność propagandową w Austrji, znaną pod nazwą „Los von Rom-Bewegung“, t. j. ruchu pod hasłem „precz z Rzymem“, popieraną politycznie przez stronnictwo wszechniemieckie.
 Stowarzyszenie obejmuje gminy protestanckie wyznania luterskiego, reformowanego i unijnego, które mogą w sposób wiarogodny wylegitymować się przynależnością do protestantyzmu, i składa się ze związków głównych (Hauptvereine, w r. 1909 było ich — 45), związków filjalnych (Zweigvereine — 2045), związków kobiecych (Frauenvereine — 671) i związków studenckich (4). Stowarzyszenie udziela wsparć pieniężnych gminom protestanckim lub przechodzącym na protestantyzm, buduje kościoły i domy modlitwy, nabywa grunta, tworzy fundusze dotacyjne dla pastorów, kościołów i szkół wyznaniowych, utrzymuje pastorów stałych i wędrownych kaznodziejów. Kosztem stowarzyszenia im. Gustawa Adolfa do r. 1909 wzniesiono 2512 nowych budynków kościelnych, 916 szkół, 954 plebanij i dokonano 945 remontów.
 Wewnątrz związku pojawiają się częstokroć różnice na punkcie większego lub mniejszego liberalizmu w badaniu legitymacji członków pod względem wyznaniowym, przyczem powstają zarzuty o obskurantyzm z jednej strony a o bezbożność z drugiej. Dotychczas istnieją gminy protestanckie, które bojkotują związek, jako zarażony indyferentyzmem religijnym. Głośne są też narzekania na trudności, które związek napotyka w miastach północno-niemieckich, jak Berlin, Charlottenburg i Hamburg o ludności niemal wyłącznie protestanckiej, która objawia zupełną obojętność dla spraw związku i tak np. w Hamburgu związek liczy członków zaledwie ⅕% ludności protestanckiej, podczas gdy w krajach o ludności przeważnie katolickiej, jak np. w Styrji, 33% miejscowych protestantów. Jest to również dowodem wojowniczego charakteru związku jako propagandowego. Związek im. Gustawa Adolfa należy odróżnić od „związku ewangelickiego“ (evangelischer Bund) ob. Ewangelicki Związek.

 Günther Antoni, filozof i teolog (1785 — 1863), studjował w Pradze filozofję i prawo a w Raab teologję. Wyświęcony na kapłana w r. 1820 wstąpił do zakonu jezuitów. Po dwóch latach opuścił zakon i był do r. 1848 cenzorem książek teologicznych i prawniczych w Wiedniu, odrzuciwszy w tym czasie ofiarowane mu katedry teologji i filozofji na uniwersytetach w Monachjium, Bonn i Tübingen. Stworzył system filozoficzny, zwany günterjanizmem, skierowany głównie przeciw współczesnemu panteizmowi Schellinga i Hegla, noszący znamię dualizmu metafizycznego. Günther uważa świat stworzony jako „kontrapozycję“ Boga. Chcąc wytłumaczyć dogmaty o Trójcy Przenajśw., o stworzeniu, wcieleniu i odkupieniu w drodze spekulatywnej filozofji i pogodzić rzekome sprzeczności wiary z nauką, wpadł w t. zw. semiracjonalizm, czyli pomieszał porządek naturalny z porządkiem nadnaturalnym. Uważał człowieka za złożonego z ducha i z „natury“, którą stanowi dusza i ciało. Nauka jego zyskała wielu zwolenników w sferach uczonych katolickich, które z początku nie dostrzegły słabych stron jego filozofji. Wywiązała się długa polemika, która oparła się o kongregację indeksu w Rzymie i zakończyła się w r. 1857 zatwierdzonym przez papieża zakazem pism Günthe-