Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/160

ma dowodzić rozkład współczesnego protestantyzmu.

 Hassydzi, ob. Chassydzi.

 Hattemiści, sekta holenderska, założona przez kaznodzieję protestanckiego Pontiaana van Hattem (1641 — 1706), który głosił determinizm Kalwina, połączony z biernym kwietyzmem i antynomizmem. Sekta ta, prześladowana w XVIII wieku przez urzędowy kościół reformowany holenderski, wygasła.

 Hauge Hans Nilsen (1771 — 1824), kaznodzieja protestancki i działacz społeczny w Norwegji. Zwalczał racjonalizm oficjalnego duchowieństwa protestanckiego, co sprowadziło nań licz-ne prześladowania. Był dziesięciokrotnie więziony a lata od 1804 do 1811 spędził w więzieniu śledczem, z powodu procesu, który zakończył się w r. 1814 skazaniem go jako sekciarza i niebezpiecznego demagoga na dwa lata robót fortecznych. Karę tę zamieniono potem na wysoką grzywnę. Zjednał sobie wielu zwolenników, zwanych haugjanami, a wpływ jego na rozwój religijności w Norwegji trwa dotychczas.

 Hebrajska religja, ob. Żydowska religja.

 Hebron, starożytne miasto w południowej Palestynie, dawniej Kirjat-Arba, którą to nazwę tłumaczą albo „miasto olbrzymie“, albo „miasto Arby“, ojca Enaka, albo wreszcie „miasto czterech“, t. j. czterech patrjarchów biblijnych. Było stolicą Dawida w pierwszych 7 latach jego panowania i miejscem rokoszu Absalona. Rehabeam zamienił je w twierdzę, następnie należało do Edomitów, potem zdobył je Juda Machabeusz, potem Rzymianie a wreszcie przeszło w posiadanie muzułmanów. Obecnie nazywa się po arabsku el Khalil, t. j. „przyjaciel Boga“, jako miasto Abrahama, któremu islam nadaje ten tytuł. Mieści się w nim świętość mahometan „el-Haram“, grób patrjarchów w grocie Makpelah, w której mieli być pochowani Abraham, Sara, Izaak, Rebeka, Lea i Jakób.

 Hecker Izaak Tomasz, misjonarz katolicki i założyciel kongregacji paulinistów w New Yorku, ob. Amerykanizm.

 Hedonizm (z grec. hedoné, zn. przyjemność, rozkosz) teorja filozoficzna, opierająca etykę na pierwiastku przyjemności (ob. Eudemonizm).

 Hedżra (Hidżra albo Hedira), po arabsku „odejście“, „ucieczka“, oznacza ucieczkę Mahometa z Mekki1 do Medyny w r. 622; od tego faktu liczą mahometanie swoją erę, tak jak era chrześcijańska liczy się od narodzenia Chrystusa (ob. Islam).

 Hefajstos, w mitologji greckiej bóg ognia i kowalstwa, przedstawiany jako ułomny, silny i brzydki, wedle Iljady mąż Charyty, a według Odysei Afrodyty, którą za wiarołomstwo ukarał, uchwyciwszy ją z Aresem w sieć przez siebie sporządzoną. Jego dziełem miały być także strzały Erosa, wóz Heljosa, zbroja Achillesa itp.

 Hefele Karol Józef (1809 — 1893), teolog i historyk prawa kościelnego, był od r. 1869 biskupem w Rotenburgu. Najważniejszem jego dziełem jest historja soborów „Konziliengeschichte“ wydana w 7 tomach w Fryburgu (1855 — 1876), uzupełniona przez kardynała Hergenröthera. Przed soborem watykańskim (1869) był Hefele przeciwnikiem ogłaszania dogmatu nieomylności papieża, który jednak uznał w liście pasterskim z r. 1872, poddając się w zupełności uchwałom soboru.

 Hegel Jerzy Wilhelm Fryderyk (1770 — 1831) filozof niemiecki, typowy przedstawiciel nowożytnego panteizmu. Uważał państwo za najwyższy objaw Absolutu, zastępujący Boga, a raczej będący samym Bogiem. Jego nauka o wszechpotędze państwa (Staatsomnipotenzlehre) wywarła wpływ na ukształtowanie idei państwa nowożytnego. Religję określa jako „wiedzę boskiego ducha o sobie za pośrednictwem ducha skończonego“, jako pojednanie skończoności z nieskończonością. Odkupienie polega zdaniem Hegla na uświadomieniu, że przeciwieństwo między jednostką a wszechświatem, pomiędzy skończonością a nieskończonością, pomiędzy człowieczeństwem a bóstwem, jest zniesione. Hegel klasyfikuje religje na trzy stopnie: na najniższym stoją religje naturystyczne Wschodu, których bogiem jest potęga natury; na wyższym stopniu stoją religje (żydowska, grecka i rzymska), w których